شرحی مفید

بعد از پيروزى انقلاب اسلامى و برگزارى اولين انتخابات كه منجر به تعيين نوع حكومت و تشكيل جمهورى اسلامى در ايران گرديد، بحث راجع به تعيين قانون اساسى نظام در محافل مختلف گسترش يافت . اين مرحله از مبانى استقرار نظام نيز با تيزبين و آينده نگرى امام خمينى ((ره )) با موفقيت پشت سر گذاشته شد. پيش نويس قانون اساسى كه از پيش به دستور امام ((ره )) نگارش يافته و متن آن توسط شوراى انقلاب و هيئت دولت موقت ، مورد بحث و بررسى قرار گرفته كه جهت جلب آراء و انظار مردم و انديشمندان در تاريخ 24/3/1358 در روزنامه هاى كثير الانتشار، در 12 فصل و 151 ماده منتشر گرديد.
بعد از انتشار پيش نويس قانون اساسى نغمه هاى شوم در جهت جلوگيرى از تصويب قانون اساسى و ممانعت از تسريع در تصويب آن آغاز گشت . جبهه متحد ضد انقلاب با مطرح كردن اشكالاتى در متن قانون اساسى و نحوه تصويب آن سعى داشت مانع از تصويب قانون اساسى صد در صد اسلامى گردد. به همين خاطر در ابتدا با مطرح كردن تشكيل مجلس ‍ موسسان جهت بررسى اين قانون ، اولين قدم را در جهت تضعيف آن برداشتند.
جهت تشكيل مجلس موسسان كه مجموعه دو مجلس سنا و شورى را در بر مى گرفت مدت زمان زيادى لازم بود. كثرت و تعداد نمايندگان و بالطبع تشتت آراء نيز مانع از تصويب سريع قانون اساسى و انسجام لازم در اين قانون مى گرديد.
امام ((ره )) با هوشيارى تمام ، اين جريان را يك توطئه معرفى كرده و مخالفت خويش را با آن اعلام نمودند.
((توطئه اينست كه تصويب قانون اساسى را به تعويق بيندازند... من امروز ملت را آگاه كردم كه طرح مجلس موسسان به آن معنايى كه از غرب گرفته شده است و الهام از شياطين گرفته شده است موجب تعويق مى شود و موجب فساد.))
امام خمينى ((ره )) در ديدار با علماء و روحانيون به تاريخ 30/3/1358 در رابطه با پيش نويس قانون اساسى فرمودند:
((اين قانون كه پيش نويس شده است براى اينست كه همه نظر بدهند، شما آقايان ، شما علماى اعلام ، شما متفكرين ، شما اشخاصى كه علاقه به ديانت مقدسه اسلام داريد و عقيده داريد هيچ حكومتى مثل حكومت اسلام نيست و هيچ رژيمى مثل رژيم اسلام نيست بايد نظر كنيد به يك يك مواد اين قانون ... اين حق شماست . درباره قانون اسلام بايد اسلام شناس ‍ نظر بدهد، قانون اساسى جمهورى اسلامى يعنى قانون اساسى اسلام .
با تاكيد امام ((ره )) مبنى بر تشكيل مجلس (خبرگان ) بررسى نهايى قانون اساسى لايحه قانون انتخابات مجلس خبرگان در هشت فصل و 40 ماده به تصويب هيئت دولت و شوراى انقلاب رسيد.
در ماده يك اين لايحه آمده است :
((ماده 1: به منظور اظهار نظر نهايى درباره متن قانون اساسى جمهورى اسلامى ، كه قبلا تنظيم و در مراحل مختلف بررسى شده مجلس ، بررسى نهايى قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران در تهران تشكيل مى شود.
در ماده در مورد تعداد نمايندگان مجلس خبرگان آمده است :
((عده اعضاى مجلس ، بررسى نهايى قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران با نمايندگان اقليتهاى مذهبى 75 نفر خواهد بود كه وزارت (كشور) با رعايت جمعيت و ضوابط جغرافيايى به استانها تقسيم خواهد كرد.))
بنا به تصويب دولت موقت برگزاى انتخابات خبرگان 12 مرداد 1358 اعلام گرديد كه اين انتخابات با شركت گسترده مردم برگزار شد و تمامى 75 نفر نماينده انتخاب شدند.
افتتاح مجلس خبرگان ، بررسى قانون اساسى
مجلس خبرگان (اول ) در روز 28 مرداد 1358 با پيام امام خمينى ((ره )) كه توسط آيت الله هاشمى رفسنجانى قرائت گرديد، افتتاح شد.
متن پيام امام ((ره )) بدين شرح است :
بسم الله الرحمن الرحيم
((اكنون كه با عنايت خداوند متعال و تاييد حضرت ولى الله اعظم - عجل الله فرجه - با يمن و بركت ، مجلس رسيدگى پيش نويس قانون اساسى كار خود را شروع مى كند، بجاست تذكراتى به ملت شريف و حضرات علماى عظام و ساير وكلاى محترم بدهم :
1 - بر هيچ يك از آنان كه از انقلاب اسلامى ايران اطلاع دارند، پوشيده نيست كه انگيزه اين انقلاب و رمز پيروزى آن اسلام بوده و ملت ما در سراسر كشور از مركز تا دور افتاده ترين شهرها و قراء و قصبات با اهداى خون و فرياد الله اكبر جمهورى اسلامى را خواستار شدند و در رفراندم بيسابقه و اعجاب آور، با اكثريت قريب به اتفاق به جمهورى اسلامى راى دادند و دولت هاى اسلامى و غير اسلامى ، رژيم و دولت ايران را به عنوان جمهورى اسلامى به رسميت شناختند.
2 - با توجه به مراتب فوق ، قانون اساسى و ساير قوانين در اين جمهورى بايد صد در صد براساس اسلام باشد و اگر يك ماده هم بر خلاف احكام اسلام باشد، تخلف از جمهورى و آراى اكثريت قريب به اتفاق ملت است . بر اين اساس هر راى يا طراحى كه از طرف يك يا چند نماينده به مجلس ‍ داده شود كه ، مخالف اسلام باشد، مردود و مخالف مسير ملت و جمهورى اسلامى است و اصولا نمايندگانى كه بر اين اساس انتخاب شده باشند، وكالت آنان محدود به حدود جمهورى اسلامى است و اظهار نظر و رسيدگى به پيشنهاد مخالف اسلام يا مخالف نظام جمهورى ، خروج از حدود وكالت آنهاست .
3 - تشخيص مخالفت و موافقت با احكام اسلام مختصرا در صلاحيت فقهاى عظام است كه الحمدلله گروهى از آنان در مجلس وجود دارند و چون اين يك امر تخصصى است ، دخالت وكلاى محترم ديگر در اين اجتهاد و تشخيص احكام شرعى از كتاب و سنت ، دخالت در تخصص ‍ ديگران بدون داشتن صلاحيت و تخصص لازم است . البته در ميان نمايندگان ، افراد فاضل و لايقى هستند كه در رشته هاى حقوقى ، ادارى و سياسى تخصص دارند و صاحبنظرند كه از تخصصشان در همين جهات قوانين استفاده مى شود و در صورت اختلاف متخصصان ، نظر اكثريت متخصصان معتبر است .
4 - من با كمال تاكيد توصيه مى كنم كه اگر بعضى از وكلاى مجلس تمايل به مكاتب غرب يا شرق داشته يا تحت تاثير افكار انحرافى باشند، تمايل خودشان را در قانون اساسى جمهورى اسلامى دخالت ندهند و مسير انحرافى خود را از اين قانون جدا كنند، زيرا صلاح و سعادت ملت ما در دورى از چنين مكتب هايى است كه در محيط خودشان هم عقب زده شده و رو به شكست و زوال است .
از گفته ها و نوشته هاى بعضى از جناح ها به دست مى آيد: افرادى كه صلاحيت تشخيص احكام و معارف اسلامى را ندارند، تحت تاثير مكتب هاى انحرافى ، آيات قرآن كريم و متون احاديث را به ميل خود تفسير كرده و با آن مكتب ها تطبيق مى نمايند و توجه ندارند كه مدارك فقه اسلامى براساسى مبتنى است كه محتاج به درس ، بحث و تحقيق طولانى دارد و با آن استدلال هاى مضحك ، سطحى و بدون توجه به ادله ، معارض و بررسى همه جانبه معارف بلند پايه و عميق اسلامى را نمى توان به دست آورد و من انتظار دارم محيط مجلس خبرگان از چنين رويه اى به دور باشد.
5 - علماى اسلام حاضر در مجلس اگر ماده اى از پيش نويس قانون اساسى و يا پيشنهادهاى وارده را مخالفت با اسلام ديدند، لازم است با صراحت اعلام دارند و از جنجال روزنامه ها و نويسندگان غربزده نهراسند، كه اينان خود را شكست خورده مى بينند و از مناقشان و خرده گيريها دست بردار نيستند.
6 - نمايندگان محترم مجلس خبرگان بايد همه مساعى خويش را به كار برند تا قانون اساسى جامع و داراى خصوصيت زير باشد:
الف - حفظ، حمايت حقوق و مصالح تمام قشرهاى ملت ، دور از تبعيض هاى ناروا.
ب - پيش بينى نيازها، منافع نسل هاى آينده ، آنگونه كه مدنظر شارع مقدس ‍ در معارف ابدى اسلام است .
ج - صراحت و روشنى مفاهيم قانون به نحوى كه امكان تفسير و تاويل غلط در مسير هوس هاى ديكتاتورها و خودپرستان تاريخ در آن نباشد.
د - صلاحيت نمونه و راهنما قرار گرفتن براى نهضت هاى اسلامى ديگر كه با الهام از انقلاب اسلامى ايران در صدد ايجاد جامعه اسلامى بر مى آيند.
در خاتمه از خداوند متعال ، توفيق و تاييد همگان را خواستارم و اميدوارم به بركت تلاش آقايان ، قانون اساسى واقعا اسلامى و مترقى به تصويب برسد.))

والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته
روح الله الموسوى الخمينى

مجلس خبرگان در عصر همان روز آيت الله منتظرى را به رياست مجلس ‍ انتخاب و روز بعد، آيت الله منتظرى رياست مجلس خبرگان را به شهيد مظلوم دكتر بهشتى واگذار كرد.
اين شهيد بزرگوار با مديريت عالى و درايت تمام توانست جلسات متعددى را كه جهت بررسى قانون اساسى تشكيل مى شد اداره كند. و سرانجام مجلس خبرگان پس از سه ماه تلاش و فعاليت فوق العاده كار پر مسئوليت تدوين قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران را در 24 آبان 1358 در 12 فصل و 175 اصل و با يك مقدمه و موخره تنظيم نمود و در تاريخ 12/9/1359 به تصويب نهايى ملت ايران رسيد.
شهداى مجلس خبرگان
در دوران بحرانى انقلاب ، چندين از نمايندگان خبرگان اول به دست منافقين به شهادت رسيدند كه عبارتند از:
شهيد آيت الله دكتر محمد حسينى بهشتى ، آيت الله اسد الله مدنى ، آيت الله سيد عبدالحسين دستغيب ، آيت الله محمد على صدوقى ، حجت الاسلام والمسلمين عبدالكريم هاشمى نژاد، حجت الاسلام محمد تقى بشارت ، دكتر حسن آيت ، دكتر محمد جواد باهنر، دكتر حسن عضدى
اسامى نمايندگان منتخب در مجلس خبرگان ، بررسى قانون اساسى :
1 - تهران : آيات عظام سيد محمود طالقانى ، سيد محمد حسينى بهشتى ، حسينعلى متنظرى ، موسوى اردبيلى و آقايان سيد ابوالحسن بنى صدر، دكتر على گلزاده غفورى ، دكتر عباس شيبانى ، مهندس عزت الله سحابى ، على محمد عرب و خانم منيره گرجى
2 - گيلان : حجت الاسلام محمد مهدى ربانى املشى ، دكتر سيد عبدالله ضيائى ، دكتر حسن عضدى
3 - يزد: آيت الله محمد على صدوقى
4 - آذربايجانغربى : حجج الاسلام سيد على اكبر قريشى و محمد فوزى ، و آقاى عبدالرحمن قاسملو
5 - ايلام : شيخ عبدالرحمن حيدرى
6 - بوشهر: سيد محمد حسن نبوى
7 - زنجان : آيات عظام هادى باريك بين و سيد اسماعيل موسوى زنجانى
8 - همدان : آيت الله سيد اسد الله مدنى و سيد كاظم اكرمى
9 - كهكيلويه و بوير احمد: حاج شيخ محمد تقى بشارت
10 - كرمان : دكتر محمد جواد باهنر، محمد جواد حجتى كرمانى
11 - سيستان و بلوچستان : مولوى عبدالغريز ملازاده ، حميد اله مير مرادى زهى
12 - كرمانشاهان : شيخ محمد يزدى ، سيد موسى موسوى
13 - لرستان : حجج الاسلام سيد حسين طاهرى خرم آبادى ، سيد محمد باقر طباطبايى سلطانى
14 - چهارمحال بختيارى : دكتر احمد نوربخش
15 - استان ساحلى : حجت الاسلام حاج ميرزا محمد انوارى
16 - اصفهان : حجت الاسلام سيد جلال طاهرى ، سيد على اكبر پرورش ، آيت الله حاج آقا حسين خادمى ، دكتر حسن آيت
17 - كردستان : حجت الاسلام حسينعلى رحمانى ، حجت الاسلام شيخ جواد فاتحى
18 - خوزستان : سيد محمد كياوش ، آيت الله شيخ محمد كرمى ، حجت الاسلام سيد محمد على موسوى جزايرى ، محمد رشديان
19 - مركزى : آيت عظام شيخ مرتضى حائرى ، شيخ لطف اله صافى
20 - سمنان : آيت الله ابوالقاسم خزعلى
21 - فارس : آيت عظام شيخ عبدالرحيم ربانى ، سيد عبدالحسين دستغيب ناصر مكارم شيرازى و حجت الاسلام سيد منبر الدين حسنى هاشمى
22 - مازندان : آيت الله جوادى آملى ، حجت الاسلام عبدالكريم هاشمى نژاد، سيد جعفر كريمى ديوكلايى ، حبيب الله طاهرى و آقا دكتر على قائمى اميرى
23 - خراسان : آيات عظام ميرزا جواد ترخانى (تهران )، ابوالحسن مقدسى (شيرازى )، على فلسفى تنكابنى ، دكتر محمود روحانى ، استاد جلال الدين فارسى ، حجت الاسلام محمد حسين خامنه اى ، حجت الاسلام على مراد خانى ارنگه
24 - اذربايجانشرقى : آيات عظام جعفر سبحانى ، سيد محمد على انگجى ، سيد جعفر اشراقى ، مهندس رحمت اله مراغه اى ، حجت الاسلام سيد ابوالفضل موسوى ، ميرزا على مشكينى
نمايندگان اقليتها:
مويد رستم شهزادى (زرتشتيان )، سرگن بيت اوشانا (آشورى و كلدانى )، هراير خالاتيان (ارامنه )، عزيز دانش راد (كليميان )