وفات «میرزا محمد غروی تبریزی» (1398 ق)
تاریخ وقوع: 8 جمادی الثانیهدایت و ارشاد بشر در زمان غیبت حضرت بقیة الله الاعظم علیه السلام بر دوش عالمان فرهیخته و اسلام شناسان پرورش یافته مکتب اهل بیت علیهم السلام نهاده شده است . چه بسیار عالمانی که زحمتهای فراوانی در جهت تحصیل علم و تهذیب نفس به جان خریده اند و عمر شریف خویش را در راه تبلیغ دین خدا و خدمت به خلق او سپری نموده اند .
یکی از خدمتگزاران صدیق و مبلغان راستین شریعت محمدی صلی الله علیه و آله «آیت الله حاج میرزا محمد غروی تبریزی » رحمه الله است; فردی که با تکیه بر خداوند متعال و با الهام از آموزه های والای مکتب اسلام به ترویج و نشر علوم دینی پرداخت .
صفحاتی از زندگی ایشان را مرور می کنیم; باشد تا مبلغان جوان در راه ترویج و تبلیغ دین گرانقدر اسلام توشه ای جدید بر گیرند .
ولادت
حضرت «آیت الله حاج میرزا محمد غروی تبریزی » ، مشهور به «توتونچی » (1) در سال 1324 ه . ق برابر با 1284 ه . ش در خانواده علم و تقوا و فقاهت، در نجف اشرف پا به عرصه وجود نهاد . پدرش «آیت الله شیخ حسین توتونچی » فقیهی فرزانه و عالمی تقوا پیشه بود (2) و مادرش دختر دانشمند متقی، «شیخ حیدر ایروانی » از اهالی ایروان بود .
تحصیلات
هنوز یک بهار از عمر شریفش سپری نشده بود که همراه پدرش راهی ایران گردید و در تبریز اقامت گزید . در سن شش سالگی به مکتب «آقا میرزا محمدحسین » معروف به «عباچی » رفت و به مدت چهار سال دروس مکتب خانه را فرا گرفت .
علوم مقدماتی، فقه، اصول، رسایل و مکاسب را از پدر آموخت و در ربیع الثانی 1347 ه . ق با سفارش پدر بزرگوارش به شهر مقدس قم، مهاجرت نمود و در ردیف شاگردان «آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم قمی » و «آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی » درآمد . وی پس از شش سال تحصیل با کوله باری از علم و تقوا و معنویت، در سال 1353 ه . ق به تبریز آمد و در نزد پدر ارجمندش زانوی تلمذ زد و به فراگیری سطوح عالی فقه و اصول پرداخت .
فعالیتها
«آیت الله توتونچی » نزدیک به نیم قرن به مردم متدین و عالم پرور تبریز خدمت نمود; ما به برخی از فعالیتهای ایشان اشاره می کنیم:
الف) تدریس
وی از ابتدای ورود به تبریز به تدریس علوم حوزوی پرداخت و در مدت اندکی حوزه درسی اش مرکز تجمع دانش پژوهان اسلامی شد . او با بهره گیری از علوم و فنون مختلف به تدریس کتابهای شرح لمعه، رسایل، مکاسب و کفایه پرداخت و در ده سال آخر زندگی اش به تدریس خارج فقه و کلام روی آورد .
«استاد میرزا عمران علیزاده » در این خصوص می نویسد:
«او یکی از علمای واقعی و زاهد بود و تا آخر عمر، تدریس را ترک نکرد . در سرما و گرما و با کهولت سن، راه طولانی را پیاده به مدرسه طالبیه می آمد . چند بار شاگردانش عرض کردند: «حاج آقا چرا سوار تاکسی نمی شوید؟» فرمود: «من که توان آمدن دارم، چرا مال امام را خرج کنم؟» (3)
ب) تبلیغ
یکی از ویژگیهای شاخص «آیت الله توتونچی » تبلیغ و ارشاد مردم و توانمندی معظم له در این خصوص بود . وی بیانی گیرا و گفتاری فصیح داشت . سخنان دلچسبش در روح و جان شنونده نفوذ می کرد و مستمعان را دگوگون می نمود .
قداست روح، پاکی نفس، اخلاق نیکو، رفتار پسندیده و گفتار حکیمانه ایشان موجب شد جلسات مختلف علمی، مذهبی و فرهنگی در سطح شهر تشکیل گردد که نتیجه آن، آشنایی هزاران تن از جوانان و مردم متدین تبریز با احکام اسلامی و معارف فرهنگ دینی بود . «مرحوم آقای غروی برای ارشاد عوام و خواص، مجالس و محافل متعددی در طول عمرشان ایجاد کردند و همواره در این طریق کوشا بودند و سعی وافر داشتند; لذا بیشتر اهالی و خواص شهر تبریز از محضر علم، اخلاق و زهد ایشان بهره مند شده و از او به عنوان معلم اخلاق یاد می نمودند .» (4)
هنوز سخنرانیها و پندهای دلسوزانه این عالم فرزانه در ماههای مبارک رمضان و حلاوت و شیرینی اقامه نماز جماعت وی در مسجد «شیشه گر خانه » در یادها باقی است و در هر محفل و مجلس مذهبی سخن از ملاحت و زیبایی سخنان وی به میان می آید .
تالیفات
معظم له در کنار خدمات علمی، فرهنگی و تبلیغی به خلق آثار سودمندی در زمینه های مختلف اسلامی دست یازید و تالیفاتی جاویدان از خود به یادگار گذاشت . آنچه از تالیفات ایشان به زیور چاپ آراسته شده، چنین است:
1 . تفسیر سوره والعصر;
2 . تفسیر سوره ماعون;
3 . اسلام و الخلافة;
4 . اشارات غرویه، (چهل اشاره در علوم قرآنی) ;
5 . شرح زیارت جامعه کبیره;
6 . تحفة غدیریة;
7 . مقامات مهدویه;
8 . مقالات حسینیه;
9 . شرح زیارت عاشورا;
10 . تفسیر آیة الکرسی;
11 . تفسیر سوره فاتحة الکتاب;
12 . سؤال و جواب دینی;
13 . گفتگو در باب و بهاء;
14 . نمونه ای از اسلام .
فضایل اخلاقی
دانشمند فرزانه «حاج میرزا احمد غروی » در مورد خصوصیات و فضایل اخلاقی مرحوم پدر بزرگوارشان می نویسند:
«1 . در باب دنیا و علایق دنیوی زاهد واقعی و جدا نسبت به امور دنیوی از مال و منال و ریاست و تشخص بی اعتنا بوده، دوری می نمود .
2 . به هدایت و ارشاد مردم و به خصوص به تربیت جوانان در امر دین و اعتقادات اهتمام می ورزید; به طوری که جلسات خاص تفسیر و مجالس تبلیغی را با اشتیاق تام منعقد و خاضعانه و بدون چشم داشتی انجام می داد .
3 . به طلاب و محصلان علوم دینی با چشم بزرگواری نگریسته و در عین حالی که در فکر تربیت و رشد اخلاقی آنها بود، در توسعه و وسعت بخشیدن به حوزه های علمیه علاقه مند بود و در اعتلای آن می کوشید .
4 . با رژیم منحط پهلوی، پدر و پسر بد بود و در مناسبتهای مختلف در منابر و جلسات تفسیری و سخنرانیها با صراحت یا با کنابه سیاستهای آنها را مورد انتقاد قرار می داد و معتقد بود که این پدر و پسر ضربات مهلکی به عالم دیانت و اخلاق امت اسلامی وارد آورده، هویت اسلامی را از بین برده اند .
5 . به علماء و مجتهدان عالم تشیع با چشم عظمت نگریسته و از علمای گذشته و حال با عظمت یاد می نمود و برای بعضی از علمای سلف، احترام خاصی قایل بود .
6 . علاقه خاصی به حضرت ختمی مرتبت، حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله داشت . و در روزهای ولادت و رحلت آن بزرگوار با منعقد نمودن مجالس روضه و سرور یاد آن حضرت را گرامی می داشت .
7 . شیفته و دلداده حضرت حجة بن الحسن العسکری علیهما السلام بود و اول کسی بود که در تبریز برگزاری جشنهای نیمه شعبان را پایه گذاری نمود.
8 . به گسترش فرهنگ نماز جماعت، اعتقاد فراوان داشت و در طول حیات مبارکش، هیچ وقت از نماز جماعت غفلت نورزید و تنها ده روز به رحلت مانده به علت عذر موجه، این فریضه را تعطیل نمود .
9 . وی با اینکه یکی از اساتید مسلم و از مجتهدان بنام حوزه علمیه تبریز بود و صاحب اجازات اجتهادی از «آیت الله میرزا عبدالکریم حایری یزدی » و «حاج میرزا ابوالقاسم قمی » بود، تا هنگام مرگ کسی از این اجازات با خبر نبود که مبادا حمل بر خودستایی شود!» (5)
رحلت
سرانجام این عالم فرزانه در 26 اردیبهشت 1357 ه . ش مطابق با 8 جمادی الثانی 1398 ه . ق جان به جان آفرین تسلیم نمود .
پیکر مطهرش پس از تشییع با شکوه مردم و علمای شهر در قبرستان عمومی امامیه تبریز به خاک سپرده شد .
در پایان این مقال، لازم است از فرزند بزرگوارشان که زندگی نامه ایشان را در اختیار نگارنده سطور قرار دادند، سپاسگذاری کنم .
پی نوشت:
1) جد پدری او، مرحوم «آقا عبدالعلی » از کسبه تبریز بوده و به شغل توتون فروشی اشتغال داشته است . از آن به بعد نوادگان وی به توتونچی مشهور شدند .
2) برای اطلاع از شرح حال وی به کتاب «علمای معاصرین » ، حاج میرزا علی واعظ خیابانی، صص 188 - 189 مراجعه کنید .
3) نامداران تاریخ، عمران علیزاده، ص 342 .
4) نقل از دانشمند گرامی «حاج میرزا احمد آقا غروی » فرزند معظم له .
5) نقل از فرزند ایشان .
وفات «میرزا محمد غروی تبریزی» (1398 ق) (۲۶ اردیبهشت ۱۳۵۷ش)