شرحی مفید
تاریخ وقوع: مبارزه با پديده شوم تبعيض نژادىواژه آپارتايد، آپارتهايد و يا آپارتهيد به معنى جدايى و در اصطلاح مساوى با تبعيض نژادى و راسسيم به معنى نژاد پرستى مى باشد، اما امروز يك واژه بين المللى شده كه عملا به نژاد پرستى ، تعصبات ناشى از رنگ پوست و اختلاف طبقات در يك جامعه اطلاق مى گردد. سياست تبعيض نژادى شريرانه ترين و غيرقابل تحمل ترين سياستها و نظامهاى نژادى طبقاتى است كه از جانب جامعه سفيدپوستان سرمايه دار در افريقاى جنوبى ارائه شد كه تحت هيچ قانون ، دين آداب و سنتى مشروعيت آن تجويز نشده است . تدوين سياست آپارتايد به شكل جديد و امروزى خود كار كميسيون ويژه اى كه از طرف دفتر مركزى حزب ناسيوناليست آفريقاى جنوبى در سال 1947 تشكيل شد.
منظور از سياست آپارتايد اين است كه با جدا كردن سفيد پوستان و غير سفيد پوستان از يكديگر از اصطكاك و تصادم آنها در هر زمينه اى جلوگيرى شود، تا سفيد پوستان فرصت كافى براى اعمال نظر و اجراى سياستهاى استعمارى خود پيدا كنند و در عين حال غير سفيد پوستان نيز تحت قيموميت سفيد پوستان در آمده و به زندگى خود ادامه دهند. تبعيض نژادى على رغم اينكه در دنياى پيشرفته امروز رواجى كامل دارد اما از فلسفه و پايه علمى برخوردار نيست ، چنانچه دانش امروز به اين نتيجه رسيده است كه :
1 - در هيچ جاى جهان نژادى خالص پيدا نمى شود بلكه در طول زمان نژادها در جريان ازدواجها با هم در آميخته اند و هيچ كس نمى تواند مدعى شود كه به نژادى خالص تعلق دارد.
2 - برترى نژادى اصولا افسانه اى بيش نيست و چنين چيزى اصلا وجود ندارد. در سال 1911 م . يك كنفرانس علمى به مناسبت ادعاهاى نژاد پرستى هيتلر با شركت دانشمندان علم نژادشناسى از چهل كشور جهان در لندن تشكيل شد. در اين كنفرانس يك نفر از استادان دانشگاه برلين درباره اختلاف رنگ پوست و موى انسانها چنين اظهار داشت :
ما به خوبى مى دانيم كه رنگ مو و پوست به وضع محيط زيست انسانها ارتباط مى يابد، مثلا اگر رنگ پوست و موى ما اروپاييان به صورت فعلى است براى اين است كه پدران و نياكان ما طى هزاران سال در سرزمينى محروم از پرتو آفتاب و زير آفتاب پوشيده از ابر مى زيسته اند، من يك بار در مصاحبه اى اين حقيقت را بازگو كردم كه وحشيهاى واقعى در آفريقا، مردان سفيدپوستى هستند كه به صورت آدم كشان حرفه اى به جان بوميان اصلى آن سرزمين افتاده اند و در واقع اين سفيد پوستان از نظر سطح فكرى و ارزشهاى اخلاقى در درجه پايين ترى از سياهان قرار دارند. در دنيا تنها يك نوع انسان وجود داشته و دارد، نه انواع مختلف ، و اين تفاوتها كه در رنگ پوست و موى افراد مشاهده مى شود هيچ گونه ارتباطى با جوهر و حقيقت انسانى آنها ندارد.
سياستى كه حزب ملى كشور افريقاى جنوبى تحت عنوان آپارتايد از سال 1948 تا 17 ژوئن 1991 اعمال كرد در حقيقت شكل باصطلاح قانونى سياست تبعيض نژادى بود كه از اواسط قرن هفدهم همگام با آغاز استعمار اروپاييان در افريقاى جنوبى رايج بود. آپارتايد صورتى از تبعيض نژادى وحشتناكى بود كه شامل همه جنبه هاى زندگى افراد غير سفيد يعنى بيش از هشتاد درصد جمعيت كشور مى شد. اين روش مبتنى بر سياست كامل قوم سفيد و تبعيض مطلق نسبت به غير سفيدها بود.
سياست آپارتايد (نژاد پرستى ) در آفريقاى جنوبى ، گروهكهاى نژادى را به سياهان ، رنگين پوستان و هندوها تقسيم مى كرد، كه در آن رنگين پوستان و هنديها گروهكهايى به شمار مى رفتند كه حكم سپر بلاى اقليت پوستان را در برابر اكثريت سياه پوستان داشتند. در اين مسير، سفيدپوستان تا جايى پيش رفتند كه هسته مركزى آپارتايد در چند سال پيش از كسب پيروزى حزب كنگره در آفريقاى جنوبى اعلام داشت كه : هنديها، بانتوها و مردم دورگه بدانند كه سياست آپارتايد همه گروههاى نژادى را فروتر از سفيدپوستان مى داند.
بدين ترتيب شالوده بناى جداسازى نژادى يا آپارتايد در آفريقاى جنوبى محكمتر شد.
قاره افريقا كه به عنوان سومين قاره بزرگ جهان به انضمام جزاير مربوطه 23 درصد كل مساحت خشكيهاى كره زمين را داراست و بيش از 30 ميليون كيلومتر مربع وسعت و 8 درصد كل جمعيت جهان را در بردارد، تاريخى شگفت آور و بسيار كهن دارد. اين قاره زمانى از يك فرهنگ غنى بومى و قومى و اصيل برخوردار بوده است . افريقا از قرن 6 تا 19 به علت تجارت برده به دست اروپاييان ، ويرانى و لطمات زيادى ديد، و در نتيجه تجارت شوم برده فروشى يكصد ميليون نفر از جمعيت خود را از دست داد.
در قرن نوزدهم كه برده فروشى به شكل قديم منسوخ شد، استعمارگران اروپايى دريافتند كه مى توان از وجود آفريقاييها به عنوان كارگران ارزان و حتى مجانى يعنى صورت ديگرى از بردگى در محل استفاده كرد تا بدين ترتيب هم از دسترنج آنها برخوردار شوند و هم به سرزمين هاى بكر اين قاره حكومت كنند. و امروز نيز استعمارگران در معادن و كارگاهها و كارخانجات بسيارى از كشورهاى باصطلاح مستقل اين قاره با پرداخت دستمزدهاى بسيار نازل ، بالاترين بهره بردارى را از كارگران سياه پوست مى كنند؛ و با گسترش فرهنگ غرب در آفريقا نه تنها مردم اين قاره استعمار اقتصادى مى شوند بلكه استعمار فرهنگى نيز مى گردند، كه خود شيوه اى ديگرى در استعمار نو است ؛ و استعمار نو شيوه استعمارگران انگلستان بود كه به ظاهر با دادن استقلال به مستعمرات قديم به سياق ديگرى از مردم مستعمرات كهن خود بهره كشى مى نمود و ذخاير آنها را چپاول مى كرد.
با نگاهى گذرا بر افريقاى سياه ، چهره استعمار نو را در آن منطقه به شرح زير مى بينيم :
هيچ منطقه اى از جهان مانند افريقاى سياه ، كه 16 كشور از عقب مانده ترين كشورهاى دنيا در آن واقع است ، به فروش مواد خام اوليه اش نياز حياتى ندارد و هيچ منطقه اى براى ثروتمندان سفيدپوست مناسبتر از آفريقاى سياه نيست ؛ چون در اين قاره بيش از هر نقطه ديگر جهان اقتصاد تك محصولى رواج دارد.
براى نمونه 90 درصد صادرات موريتانى را سنگ آهن ، 95 درصد صادرات زامبيا را مس و 75 درصد صادرات اوگاندا را قهوه و پنبه و 72 درصد از صادرات غنا را كاكائو و چوب تشكيل مى دهد و قيمت كليه اين اقلام در سرتاسر جهان توسط اروپاييان با توجه به نيازهاى بازار كشورهاى سرمايه دارى تعيين مى شود.
امروز نژادپرستى (Racism)اگر چه در اغلب كشورهاى جهان هنوز به اشكال مختلف بر زندگى مردم سايه افكنده است اما هيچ جاى دنيا مانند قاره آفريقا از اين حيث تحت ستم نبوده است .
هنگامى كه هيتلر در آلمان ، حزب نازى و نژاد آريا را برتر اعلام مى داشت و موسولونى در ايتاليا حزب فاشيست را والاتر از همه مى پنداشت ، كشورهاى قاره آفريقا در تب نژاد پرستى و در لهيب استعمار مى سوختند. كنگو و زئير توسط بلژكيها، زامبيا، رودزيا، تانزانيا توسط انگليسيها، موزامبيك ، آنگولا توسط پرتغاليها و سنگال ، گينه ، گابن ، كامرون و بوركينا فاسو توسط فرانسويها گرفتار شده بودند. اگر چه كشورهاى چون غنا، نيجريه ، كنيا زودتر و كشورهاى ديگرى چون زامبيا، تانزانيا، سيراليون و... ديرتر توانستند استقلال ظاهرى خود را از چنگال اروپاييان استعمارگر به دست آوردند، اما سايه شوم تبعيض نژادى و استعمار به اشكال مختلف در اين كشورها گسترده شد و برجاى ماند و كشورهايى چون رودزيا (زيمباوه كنونى )، نامبيا و افريقاى جنوبى تا اين اواخر نيز در چنگال تبعيض نژادى گرفتار بودند.
ايجاد سياست جداسازى ، استعمار صنعتى ، چپاول مادى ، استحمار فرهنگى و كشتار دسته جمعى در كشورهاى آفريقايى ، توسط اروپاييان منفعت طلب موجب شد كه كشورهاى همسايه آفريقاى جنوبى بويژه پس از رهايى رودزيا (زيمباوه ) از حكومت نژادپرست يان اسميت يك جبهه ضد آپارتايد را به وجود آورند و به نام شش كشور خط مقدم جبهه بگيرند. اين شش كشور عبارت بودند: از تانزانيا به رهبرى جوليوس نايره ره ، زيمباوه به رهبرى رابرت گابريل موگايه ، موزامبيك به رهبرى كنت ماشل ، آنگونه به رهبرى دوش سانتوش . اين كشورها كه در گذشته خود به نوعى با تبعيض نژادى و استعمار مستقيم درگير بودند و طعم سختيها و بدبختيهاى نژادپرستى را به نحوى چشيده بودند، براى مبارزه با آپارتايد در آفريقاى جنوبى با هم متحد شدند.
سرانجام پس از كوششهاى بسيار در 17 ژوئن 1991 پارلمان افريقاى جنوبى پس از 43 سال آپارتايد را لغو كرد.
منظور از سياست آپارتايد اين است كه با جدا كردن سفيد پوستان و غير سفيد پوستان از يكديگر از اصطكاك و تصادم آنها در هر زمينه اى جلوگيرى شود، تا سفيد پوستان فرصت كافى براى اعمال نظر و اجراى سياستهاى استعمارى خود پيدا كنند و در عين حال غير سفيد پوستان نيز تحت قيموميت سفيد پوستان در آمده و به زندگى خود ادامه دهند. تبعيض نژادى على رغم اينكه در دنياى پيشرفته امروز رواجى كامل دارد اما از فلسفه و پايه علمى برخوردار نيست ، چنانچه دانش امروز به اين نتيجه رسيده است كه :
1 - در هيچ جاى جهان نژادى خالص پيدا نمى شود بلكه در طول زمان نژادها در جريان ازدواجها با هم در آميخته اند و هيچ كس نمى تواند مدعى شود كه به نژادى خالص تعلق دارد.
2 - برترى نژادى اصولا افسانه اى بيش نيست و چنين چيزى اصلا وجود ندارد. در سال 1911 م . يك كنفرانس علمى به مناسبت ادعاهاى نژاد پرستى هيتلر با شركت دانشمندان علم نژادشناسى از چهل كشور جهان در لندن تشكيل شد. در اين كنفرانس يك نفر از استادان دانشگاه برلين درباره اختلاف رنگ پوست و موى انسانها چنين اظهار داشت :
ما به خوبى مى دانيم كه رنگ مو و پوست به وضع محيط زيست انسانها ارتباط مى يابد، مثلا اگر رنگ پوست و موى ما اروپاييان به صورت فعلى است براى اين است كه پدران و نياكان ما طى هزاران سال در سرزمينى محروم از پرتو آفتاب و زير آفتاب پوشيده از ابر مى زيسته اند، من يك بار در مصاحبه اى اين حقيقت را بازگو كردم كه وحشيهاى واقعى در آفريقا، مردان سفيدپوستى هستند كه به صورت آدم كشان حرفه اى به جان بوميان اصلى آن سرزمين افتاده اند و در واقع اين سفيد پوستان از نظر سطح فكرى و ارزشهاى اخلاقى در درجه پايين ترى از سياهان قرار دارند. در دنيا تنها يك نوع انسان وجود داشته و دارد، نه انواع مختلف ، و اين تفاوتها كه در رنگ پوست و موى افراد مشاهده مى شود هيچ گونه ارتباطى با جوهر و حقيقت انسانى آنها ندارد.
سياستى كه حزب ملى كشور افريقاى جنوبى تحت عنوان آپارتايد از سال 1948 تا 17 ژوئن 1991 اعمال كرد در حقيقت شكل باصطلاح قانونى سياست تبعيض نژادى بود كه از اواسط قرن هفدهم همگام با آغاز استعمار اروپاييان در افريقاى جنوبى رايج بود. آپارتايد صورتى از تبعيض نژادى وحشتناكى بود كه شامل همه جنبه هاى زندگى افراد غير سفيد يعنى بيش از هشتاد درصد جمعيت كشور مى شد. اين روش مبتنى بر سياست كامل قوم سفيد و تبعيض مطلق نسبت به غير سفيدها بود.
سياست آپارتايد (نژاد پرستى ) در آفريقاى جنوبى ، گروهكهاى نژادى را به سياهان ، رنگين پوستان و هندوها تقسيم مى كرد، كه در آن رنگين پوستان و هنديها گروهكهايى به شمار مى رفتند كه حكم سپر بلاى اقليت پوستان را در برابر اكثريت سياه پوستان داشتند. در اين مسير، سفيدپوستان تا جايى پيش رفتند كه هسته مركزى آپارتايد در چند سال پيش از كسب پيروزى حزب كنگره در آفريقاى جنوبى اعلام داشت كه : هنديها، بانتوها و مردم دورگه بدانند كه سياست آپارتايد همه گروههاى نژادى را فروتر از سفيدپوستان مى داند.
بدين ترتيب شالوده بناى جداسازى نژادى يا آپارتايد در آفريقاى جنوبى محكمتر شد.
قاره افريقا كه به عنوان سومين قاره بزرگ جهان به انضمام جزاير مربوطه 23 درصد كل مساحت خشكيهاى كره زمين را داراست و بيش از 30 ميليون كيلومتر مربع وسعت و 8 درصد كل جمعيت جهان را در بردارد، تاريخى شگفت آور و بسيار كهن دارد. اين قاره زمانى از يك فرهنگ غنى بومى و قومى و اصيل برخوردار بوده است . افريقا از قرن 6 تا 19 به علت تجارت برده به دست اروپاييان ، ويرانى و لطمات زيادى ديد، و در نتيجه تجارت شوم برده فروشى يكصد ميليون نفر از جمعيت خود را از دست داد.
در قرن نوزدهم كه برده فروشى به شكل قديم منسوخ شد، استعمارگران اروپايى دريافتند كه مى توان از وجود آفريقاييها به عنوان كارگران ارزان و حتى مجانى يعنى صورت ديگرى از بردگى در محل استفاده كرد تا بدين ترتيب هم از دسترنج آنها برخوردار شوند و هم به سرزمين هاى بكر اين قاره حكومت كنند. و امروز نيز استعمارگران در معادن و كارگاهها و كارخانجات بسيارى از كشورهاى باصطلاح مستقل اين قاره با پرداخت دستمزدهاى بسيار نازل ، بالاترين بهره بردارى را از كارگران سياه پوست مى كنند؛ و با گسترش فرهنگ غرب در آفريقا نه تنها مردم اين قاره استعمار اقتصادى مى شوند بلكه استعمار فرهنگى نيز مى گردند، كه خود شيوه اى ديگرى در استعمار نو است ؛ و استعمار نو شيوه استعمارگران انگلستان بود كه به ظاهر با دادن استقلال به مستعمرات قديم به سياق ديگرى از مردم مستعمرات كهن خود بهره كشى مى نمود و ذخاير آنها را چپاول مى كرد.
با نگاهى گذرا بر افريقاى سياه ، چهره استعمار نو را در آن منطقه به شرح زير مى بينيم :
هيچ منطقه اى از جهان مانند افريقاى سياه ، كه 16 كشور از عقب مانده ترين كشورهاى دنيا در آن واقع است ، به فروش مواد خام اوليه اش نياز حياتى ندارد و هيچ منطقه اى براى ثروتمندان سفيدپوست مناسبتر از آفريقاى سياه نيست ؛ چون در اين قاره بيش از هر نقطه ديگر جهان اقتصاد تك محصولى رواج دارد.
براى نمونه 90 درصد صادرات موريتانى را سنگ آهن ، 95 درصد صادرات زامبيا را مس و 75 درصد صادرات اوگاندا را قهوه و پنبه و 72 درصد از صادرات غنا را كاكائو و چوب تشكيل مى دهد و قيمت كليه اين اقلام در سرتاسر جهان توسط اروپاييان با توجه به نيازهاى بازار كشورهاى سرمايه دارى تعيين مى شود.
امروز نژادپرستى (Racism)اگر چه در اغلب كشورهاى جهان هنوز به اشكال مختلف بر زندگى مردم سايه افكنده است اما هيچ جاى دنيا مانند قاره آفريقا از اين حيث تحت ستم نبوده است .
هنگامى كه هيتلر در آلمان ، حزب نازى و نژاد آريا را برتر اعلام مى داشت و موسولونى در ايتاليا حزب فاشيست را والاتر از همه مى پنداشت ، كشورهاى قاره آفريقا در تب نژاد پرستى و در لهيب استعمار مى سوختند. كنگو و زئير توسط بلژكيها، زامبيا، رودزيا، تانزانيا توسط انگليسيها، موزامبيك ، آنگولا توسط پرتغاليها و سنگال ، گينه ، گابن ، كامرون و بوركينا فاسو توسط فرانسويها گرفتار شده بودند. اگر چه كشورهاى چون غنا، نيجريه ، كنيا زودتر و كشورهاى ديگرى چون زامبيا، تانزانيا، سيراليون و... ديرتر توانستند استقلال ظاهرى خود را از چنگال اروپاييان استعمارگر به دست آوردند، اما سايه شوم تبعيض نژادى و استعمار به اشكال مختلف در اين كشورها گسترده شد و برجاى ماند و كشورهايى چون رودزيا (زيمباوه كنونى )، نامبيا و افريقاى جنوبى تا اين اواخر نيز در چنگال تبعيض نژادى گرفتار بودند.
ايجاد سياست جداسازى ، استعمار صنعتى ، چپاول مادى ، استحمار فرهنگى و كشتار دسته جمعى در كشورهاى آفريقايى ، توسط اروپاييان منفعت طلب موجب شد كه كشورهاى همسايه آفريقاى جنوبى بويژه پس از رهايى رودزيا (زيمباوه ) از حكومت نژادپرست يان اسميت يك جبهه ضد آپارتايد را به وجود آورند و به نام شش كشور خط مقدم جبهه بگيرند. اين شش كشور عبارت بودند: از تانزانيا به رهبرى جوليوس نايره ره ، زيمباوه به رهبرى رابرت گابريل موگايه ، موزامبيك به رهبرى كنت ماشل ، آنگونه به رهبرى دوش سانتوش . اين كشورها كه در گذشته خود به نوعى با تبعيض نژادى و استعمار مستقيم درگير بودند و طعم سختيها و بدبختيهاى نژادپرستى را به نحوى چشيده بودند، براى مبارزه با آپارتايد در آفريقاى جنوبى با هم متحد شدند.
سرانجام پس از كوششهاى بسيار در 17 ژوئن 1991 پارلمان افريقاى جنوبى پس از 43 سال آپارتايد را لغو كرد.
اقدامات جمهورى اسلامى ايران عليه آپارتايد:
جمهورى اسلامى ايران از همان روزهاى اوليه پيروزى انقلاب به دستور مؤكّد حضرت امام خمينى ره بنيانگذار جمهورى اسلامى ، با رژيم آپارتايد آفريقاى جنوبى قطع رابطه كرد و صدور نفت به اين كشور را ممنوع اعلام داشت و با كشورهاى خط مقدم جبهه رابطه سياسى برقرار كرد، در مجامع بين المللى از مردم مظلوم سياه آفريقاى جنوبى دفاع هم جانبه نمود كه بارزترين اين اقدامات گشايش دفتر سازمان سوآپو در تهران بود كه به رهبرى سام نجوما رهبر بوده مى باشد. مقامات جمهورى اسلامى ايران در ملاقاتهاى خود با سران كشورهاى آفريقايى همواره وجود آپارتايد در آفريقاى جنوبى را يك پديده منفور و محكوم اعلام داشتند تا سرانجام حكومت نژادپرست آفريقاى جنوبى با تلاشهاى جانفرساى نلسون ماندلا رهبر كنگره ملى آفريقا سرنگون شد و دولتى به رهبرى وى در آن كشور به وجود آمد و سام نجوما نيز كشور نامبيا را از آپارتايد نجات داد.
جمهورى اسلامى ايران از همان روزهاى اوليه پيروزى انقلاب به دستور مؤكّد حضرت امام خمينى ره بنيانگذار جمهورى اسلامى ، با رژيم آپارتايد آفريقاى جنوبى قطع رابطه كرد و صدور نفت به اين كشور را ممنوع اعلام داشت و با كشورهاى خط مقدم جبهه رابطه سياسى برقرار كرد، در مجامع بين المللى از مردم مظلوم سياه آفريقاى جنوبى دفاع هم جانبه نمود كه بارزترين اين اقدامات گشايش دفتر سازمان سوآپو در تهران بود كه به رهبرى سام نجوما رهبر بوده مى باشد. مقامات جمهورى اسلامى ايران در ملاقاتهاى خود با سران كشورهاى آفريقايى همواره وجود آپارتايد در آفريقاى جنوبى را يك پديده منفور و محكوم اعلام داشتند تا سرانجام حكومت نژادپرست آفريقاى جنوبى با تلاشهاى جانفرساى نلسون ماندلا رهبر كنگره ملى آفريقا سرنگون شد و دولتى به رهبرى وى در آن كشور به وجود آمد و سام نجوما نيز كشور نامبيا را از آپارتايد نجات داد.
اسلام و مساءله نژاد
بدون شك هر انسانى فطرتا خواهان اين است كه موجود با ارزش و پرافتخارى باشد، به همين دليل با تمام وجود براى كسب ارزشها تلاش مى كند. اما شناخت معيار ارزش با تفاوت فرهنگها كاملا متفاوت است ، و گاه ارزشهاى كاذب جاى ارزشهاى راستين را مى گيرد. گروهى ارزش واقعى خويش را در انتساب به قبيله معروف و معتبرى مى دانند، و لذا براى تجليل از مقام قبيله و طايفه خود دائما مى كوشند، تا از طريق بزرگ كردن آن قبيله ، خود راه به وسيله انتساب به آن ارزش مى دانند و گروهى هم مقامات بلند اجتماعى و سياسى را معيار شخصيت والا مى شمارند. اما از آنجا كه هم اين امور متزلزل و برون ذاتى و مادى و زودگذر هستند يك آيين آسمانى همچون اسلام هرگز نمى تواند با آنها موافقت كند، لذا خط بطلان روى همه آنها كشيده است ، و ارزش واقعى انسان را در صفات ذاتى او مخصوصا تقوا و پرهيزگارى و تعهد و پاكى مى شمرد ؛ حتى براى موضوعات مهمى همچون علم و دانش ، اگر در مسير ايمان و تقوا و ارزشهاى اخلاقى ، قرار نگيرند اهميت قائل نيست . عجيب است كه قرآن كريم در محيطى ظهور كرد كه ارزش قبيله از همه ارزشها مهمتر محسوب مى شد، اما اين بت ساختگى را اسلام در هم شكست ، و انسان را از اسارت خون ، قبيله ، رنگ ، نژاد، مال ، مقام و ثروت آزاد ساخت ، و او را براى يافت خويش به درون جان و صفات والايش رهبرى كرد. در حديثى آمده است كه روزى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در مكه براى مردم خطبه خواند و فرمود:
يا ايها الناس ان الله قد اذهب عنكم عيبة الجاهلية و تعاظمها بآبائها، فالناس رجلان : رجل برتقى كريم على الله ، و فاجر شقى هين على الله ، الناس بنوآدم ، خلق الله آدم من تراب ، قال الله : يا ايها الناس انا خلقنا كم من ذكر و انثى و جعلناكم شعوبا و قائل لتعارفوا ان اكرمكم عند الله اتقيكم ان الله عليم خبير
اى مردم خداوند از شما ننگ جاهليت و تفاخر جاهليت و تفاخر به پدران و نياكان را زدود، مردم دو گروه بيش نيستند نيكوكار و با تقوا و ارزشمند نزد خدا، و يا بدكار و شقاوتمند و پست در پيشگاه مى گويد: اى مردم شما را از يك مرد و زن آفريديم ، و شما را تيره ها و قبيله ها قرار داديم تا شناخته شويد! از همه گرامى تر نزد خدا كسى است كه از همه پرهيزگارتر باشد، خداوند دانا و آگاه است .
در كتاب آداب النفوس طبرى آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اثناه ايام تشريق (روزهاى 11، 12، 13 ذى الحجة ) در سرزمين منى در حالى كه بر شترى سوار بود رو به سوى مردم كرد و فرمود:
اى مردم بدانيد خداى شما يكى است و پدرتان يكى ، نه عرب بر عجم برترى دارد و نه عجم بر عرب ، نه سياه پوست بر گندمگون و نه گندمكون بر سياه پوست مگر به تقوا، آيا من دستور الهى را ابلاغ كردم . همه گفتند: آرى ، فرمود: اين سخن را حاضران به غائبان برسانند.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله همچنين فرمود:
همه شما فرزندان آدميد، آدم از خاك آفريده شد، از تفاخر به پدران بپرهيزيد، و گرنه خدا از حشره اى كه در كثافات غوطه ورند پست تر خواهيد بود.
منبع
بدون شك هر انسانى فطرتا خواهان اين است كه موجود با ارزش و پرافتخارى باشد، به همين دليل با تمام وجود براى كسب ارزشها تلاش مى كند. اما شناخت معيار ارزش با تفاوت فرهنگها كاملا متفاوت است ، و گاه ارزشهاى كاذب جاى ارزشهاى راستين را مى گيرد. گروهى ارزش واقعى خويش را در انتساب به قبيله معروف و معتبرى مى دانند، و لذا براى تجليل از مقام قبيله و طايفه خود دائما مى كوشند، تا از طريق بزرگ كردن آن قبيله ، خود راه به وسيله انتساب به آن ارزش مى دانند و گروهى هم مقامات بلند اجتماعى و سياسى را معيار شخصيت والا مى شمارند. اما از آنجا كه هم اين امور متزلزل و برون ذاتى و مادى و زودگذر هستند يك آيين آسمانى همچون اسلام هرگز نمى تواند با آنها موافقت كند، لذا خط بطلان روى همه آنها كشيده است ، و ارزش واقعى انسان را در صفات ذاتى او مخصوصا تقوا و پرهيزگارى و تعهد و پاكى مى شمرد ؛ حتى براى موضوعات مهمى همچون علم و دانش ، اگر در مسير ايمان و تقوا و ارزشهاى اخلاقى ، قرار نگيرند اهميت قائل نيست . عجيب است كه قرآن كريم در محيطى ظهور كرد كه ارزش قبيله از همه ارزشها مهمتر محسوب مى شد، اما اين بت ساختگى را اسلام در هم شكست ، و انسان را از اسارت خون ، قبيله ، رنگ ، نژاد، مال ، مقام و ثروت آزاد ساخت ، و او را براى يافت خويش به درون جان و صفات والايش رهبرى كرد. در حديثى آمده است كه روزى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در مكه براى مردم خطبه خواند و فرمود:
يا ايها الناس ان الله قد اذهب عنكم عيبة الجاهلية و تعاظمها بآبائها، فالناس رجلان : رجل برتقى كريم على الله ، و فاجر شقى هين على الله ، الناس بنوآدم ، خلق الله آدم من تراب ، قال الله : يا ايها الناس انا خلقنا كم من ذكر و انثى و جعلناكم شعوبا و قائل لتعارفوا ان اكرمكم عند الله اتقيكم ان الله عليم خبير
اى مردم خداوند از شما ننگ جاهليت و تفاخر جاهليت و تفاخر به پدران و نياكان را زدود، مردم دو گروه بيش نيستند نيكوكار و با تقوا و ارزشمند نزد خدا، و يا بدكار و شقاوتمند و پست در پيشگاه مى گويد: اى مردم شما را از يك مرد و زن آفريديم ، و شما را تيره ها و قبيله ها قرار داديم تا شناخته شويد! از همه گرامى تر نزد خدا كسى است كه از همه پرهيزگارتر باشد، خداوند دانا و آگاه است .
در كتاب آداب النفوس طبرى آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اثناه ايام تشريق (روزهاى 11، 12، 13 ذى الحجة ) در سرزمين منى در حالى كه بر شترى سوار بود رو به سوى مردم كرد و فرمود:
اى مردم بدانيد خداى شما يكى است و پدرتان يكى ، نه عرب بر عجم برترى دارد و نه عجم بر عرب ، نه سياه پوست بر گندمگون و نه گندمكون بر سياه پوست مگر به تقوا، آيا من دستور الهى را ابلاغ كردم . همه گفتند: آرى ، فرمود: اين سخن را حاضران به غائبان برسانند.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله همچنين فرمود:
همه شما فرزندان آدميد، آدم از خاك آفريده شد، از تفاخر به پدران بپرهيزيد، و گرنه خدا از حشره اى كه در كثافات غوطه ورند پست تر خواهيد بود.
منبع