روز جهانى آب (1371 ش)

خداوند مى فرمايد: و جعلنا من الماء كل شى حى  (هر موجود زنده اى را از آب آفريديم )
مى گويند: آب تر است به آسانى ديده مى شود، مى توان آن را در ظرفى ريخت ، خشك است ، احساس نمى شود، ديده نمى شود، مانند سنگ سخت است .
تصور اينكه همه عبارتهاى بالا درباره يك جسم است دشوار مى باشد. اما چنين است . عبارت نخست آب را چنانكه در اقيانوسها و رودها و قطره هاى باران است به ما مى نماياند. اين وقتى است كه آب مايع است .
عبارت دوم از آبى كه در هواى دور و بر ما وجود دارد سخن مى گويد. در آنجا آب بخار يا گاز است . كسى نمى تواند آن را ببيند، اما سرد كردن هوا به اندازه كافى ، مى توان آن را از حالت پنهانى آشكار ساخت . بخار آب خشك است ، اما وقتى كه به اندازه كافى سرد شود، به آب تبديل مى گردد و دوباره تر مى شود.
آب وقتى كه توسط سرما منجمد شود، مثل سنگ سخت مى گردد. آب جامد البته يخ است ، هر قدر هم عجيب بنمايد، يخ ‌تر نيست ، تنها وقتى تر است كه ذوب مى شود.
بيش از دو سوم از رودها و درياچه ها و درياها و اقيانوسها پوشيده شده است . گذشته از اين هميشه مقدار زيادى آب در هوا و در جايى كه آن را خشكزار مى ناميم ، وجود دارد. رودها، درياچه ها، درياها و اقيانوسهاى دنيا خانه هاى بسيارى از موجودات زنده است ، حتى گياهان و جانورانى كه در خشكى زندگى مى كنند. به آب نياز دارند. يك دليل اينكه همه موجودات زنده بايد آب داشته باشند، آن است كه قسمتى از بدن آنها از آب ساخته شده است .
انسان بى غذا مدت طولانى ترى مى تواند زندگى كند تا بى آب .
براى آشاميدن ، نظافت ، پخت و پز، پرورش گل و گياه و بسيار موارد ديگر چون خاموش كردن آتش سوزى به آب نياز داريم .
دانشمندان آب را به اختصار با فرمول H2O معرفى مى كنند كه در آن H به جاى ئيدروژن و O به جاى اكسيژن گذاشته شده است . فرمول ياد شده مبين اين امر است كه آب از ئيدروژن و اكسيژن ساخته شده كه به نسبت يك به دو (دو قسمت ئيدروژن و يك قسمت اكسيژن مى باشند.
 

جايگاه آب در اسلام
هو الذى انزل من السماء ماء لكم منه شراب و منه شجر فيه تسيمون
اوست خدايى كه آب را از آسمان فرو فرستاد كه از آن بياشاميد و درختان پرورش دهيد تا از ميوه آن بهره مند شويد و به برگ آن حيوانات خود را بچرانيد.
بدون شك منافع آب تنها نوشيدن انسان و روييدن درختان و گياهان نيست ، بلكه شستشوى زمينها، تصفيه هوا، ايجاد رطوبت لازم براى طراوت پوست تن انسان و راحتى تنفس او و مانند آن از جمله فوايد باران است .
و در سوره هود مى فرمايد:
و هو الذى خلق السموات و الارض فى سنه الايام و كان عرشه على الماء
و او خدايى است كه آسمان و زمين را در فاصله شش روز آفريد و عرش با عظمت او بر آب قرار يافت .
در آيه هاى ياد شده خداوند تبارك و تعالى ضمن بيان فوائد آب مى خواهد، ارزش والا و اهميت آب را به انسانها بفهماند.
و در آيه ديگرى حق تعالى دنيا را به آب تشبيه كرده است :
و اضرب لهم مثل الحيوه الدنيا كماء انزلناه من السماء...
اى رسول ما براى امت چنين زندگانى تمام دنيا را مثل زن كه ما آب بارانى از آسمان نازل كرديم ...
آب در فرهنگ اسلامى از مطهرات مى باشد و به وسيله آب مى توان نجاسات را از بين برد.
و ينزل عليكم من السماء ماء ليطهركم به
و در آسمان آبى فرستاد كه شما را به آن پاك گرداند.
چنانچه ملاحظه مى شود در اين آيه نزول آب از آسمان وسيله اى براى پاكيزگى و تطهير انسانها بيان شده است و بدين وسيله مى توان به ارزش و منزلت آن پى برد.
از مجموع آيات و روايات مى توان به اين نتيجه رسيد كه جهان خلقت بدون آب هيچ معنا و مفهومى ندارد و سر منشاء حيات بشر و جهان ، آب است و تمام امور بشريت وابسته به آب مى باشد.
در روايات آمده است كه روزى شخصى از امام جعفر صادق عليه السلام پرسيد:
آب چه طعمى دارد؟ امام نخست فرمودند: به منظور ياد گرفتن ، سئوال كن نه به منظور بهانه جويى ، سپس اضافه فرمودند: طعم الماء طعم الحياه
طعم آب طعم حيات و زندگانى است
خداوند مى فرمايد: و جعلنا من الماء كل شى ء حى ء
هر موجود زنده اى را از آب آفريديم
 

تاثير انسان بر چرخه آب :
علاوه بر عوامل طبيعى ، انسان تاثير عميقى بر چرخه آب دارد و انسانها كه در تكاپوى پيشرفت نه به همراه طبيعت بلكه در مقابل آن مى باشند تاثير شديدى بر فرايند كاهش آب و آلودگى بيشتر آن مى گذارند.
امروزه رشد روز افزون جمعيت جهان و افزايش مصرف آب ، قطع بى رويه درختان جنگلها و تغيير اكو سيستم طبيعت ، رشد شهر سازى و افزايش ‍ صنايع آلوده كننده آب ، شيوه هاى نامناسب و غير اصولى كشاورزى ، احداث سدهاى مخزنى و ايجاد درياچه هاى مصنوعى همگى از عوامل نابودى چرخه منظم آب در سطح جهان مى باشند كه در نهايت همه آنها نوعى تهديد براى جامعه بشرى محسوب مى شوند و با توجه به مسائل ياد شده در راستاى آگاه ساختن مردم جهان به اهميت روز افزون آب و ايجاد سيستمهاى جهانى و توسعه منابع آب ، در كنفرانس جهانى توسعه و محيط زيست كه در سال 1992 در شهر ريودوژانيروى برزيل تشكيل شد دوم فروردين به عنوان روز افزون جهانى آب پيشنهاد كه نهايتا در مجمع عمومى سازمان ملل به تصويب رسيد.
 

وضعيت منابع آب در ايران :
ايران جزء كشورهاى كم آب و خشك جهان محسوب مى شود و منابع آب آن خيلى محدود مى باشد. حجم آب معادل بارندگى نسبت به خشكيهاى كره زمين به ازاء هر كيلومتر مربع 830 هزار متر مكعب مى باشد در حالى كه اين ميزان نسبت به وسعت خشكيهاى ايران تنها 250 هزار متر مكعب مى باشد كه نشان دهنده كم آبى كشور است . از طرف ديگر كليه آبهاى موجود در ايران قابل استفاده نيست و درصد بالايى از ميزان آن را آبهاى شور تشكيل مى دهند كه روز به روز بر ميزان آنها افزوده مى شود، از طرف ديگر برداشت بى رويه آبهاى زير زمينى شيرين از طريق چاههاى عميق و نيمه عميق باعث كاهش ميزان آب شيرين و افزايش آبهاى شور مى شود. در نتيجه حاصلخيزى زمينهاى كشاورزى كاهش مى يابد و تبديل به زمينهاى شور مى گردند. از طرف ديگر چون تبديل آبهاى شور به آب شيرين به دليل هزينه هاى زياد، مقرون به صرفه نمى باشد، بنابر اين بايد با استمرار صرفه جويى عمومى و برنامه ريزى دقيق و استفاده بهينه از آب و جلوگيرى از هدر رفتن منابع موجود و تصفيه مجدد پسابها و به كارگيرى مجدد آنها بايد تا حد توان كمبود آب را جبران كرد.
 

صرفه جويى :
اسراف و تبذير در فرهنگ اسلامى عملى ناپسند و جزء گناهان كبيره مى باشد و اعتدال و ميانه روى عملى پسنديده و مورد تاييد مى باشد.
خداوند تبارك و تعالى در قرآن مجيد خطاب به فرزندان آدم مى فرمايد:
يا بنى ء ادم خذوا زينتكم عند كل مسجد و كلوا و اشربوا و لاتسرفوا انه لايحب المسرفين
اى فرزندان آدم ، زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود برداريد. و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى دارد
در اين آيه به فرزندان آدم توصيه مى شود كه از مواهب زندگى (پوشش ) بهره مند شوند و از بهترين هاى آنان در هنگام حضور در مسجد استفاده كنند و در حد اعتدال از خوردنيها و آشاميدنيهاى پاك و پاكيزه مصرف نمايند و از اسراف و تبذير خوددارى كنند. اما چون طبع زياده طلب انسان ، ممكن است از اين دو دستور سوء استفاده نمايد و به جاى استفاده عاقلانه و اعتدال آميز، راه تجمل پرستى و اسراف و تبذير را پيش گيرد، بلافاصله اضافه شده است كه اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى دارد.
كلمه اسراف كلمه بسيار جامعى است كه هرگونه زياده روى در كميت و كيفيت را شامل مى شود.
در حديثى از امام جعفر صادق - عليه السلام - درباره اسراف ، نقل شده كه ايشان فرموده اند:
جز اين نيست كه خداوند اقتصاد (ميانه روى ) را دوست و اسراف را دشمن مى دارد. حتى دور انداختن هسته خرما را، زير آن هم به كار مى آيد و همچنين ريختن تتمه آبى كه خورده شده (زيرا آن آب در بعضى مواقع به كار مى آيد)
از بيانات امام جعفر صادق - عليه السلام - مى توان به اهميت صرفه جويى پى برد. بويژه درباره مصرف آب كه تاءكيد مى فرمايند كه حتى باقى مانده آب مصرفى را دور نريزيم و اين نشانه دهنده ارزش صرفه جويى و پرهيز از اسراف و تبذير مى باشد.
همان طور كه بيان شد در جهان امروز مساءله آب از مهمترين مسائل مى باشد و بسيارى از نقاط جهان با كم آبى شديد روبرو هستند و كشور ايران نيز يكى از كشورهاى كم آب مى باشد؛ بنابراين بايد فرهنگ صرفه جويى را جايگزين فرهنگ اسراف و تبذير كرد، تا بتوان مشكل كم آبى را حل نمود.
امروزه مى توان با آموزش صحيح ، استفاده بهينه از آب ، و جلوگيرى از هدر رفتن آبهاى موجود، فرهنگ جامعه را به سمتى سوق داد كه در آن آب جايگاه ويژه اى داشته باشد و استفاده صحيح از آن به عمل بيايد. در كشور ما كه با رشد سريع جمعيت و گسترش بى رويه شهرها مشكل تاءمين و تصفيه آب روز به روز مشهودتر و مساءله كم آبى در جامعه نمايانتر مى شود. بايد با برنامه ريزى دقيق از اسراف و هدر رفتن آب جلوگيرى شود و مردم نسبت به عواقب خطرناك كم آبى و بى آبى آگاه كردند.
 

اهميت آب در جهان و خاورميانه :
در جهان امروز آب جايگاه با ارزشى دارد و اكثر كشورها جهت تاءمين آب مورد نياز خود سرمايه گذاريهاى زيادى كرده اند و با ايجاد سيستمهاى گوناگون از به هدر رفتن آن جلوگيرى مى كنند.
در كشورهاى خاورميانه نيز آب به عنوان مساءله اى مهمى مطرح است به طورى كه گفته مى شود جنگ بعدى در خاورميانه جنگ بر سر آب خواهد بود. به طور مثال كشورهاى سوريه و عراق با تركيه ، رژيم اشغالگر قدس با فلسطينيان ساكن در كرانه اردن در تاءمين آب مورد نياز خود همواره با مشكلاتى روبرو مى باشند.
مساءله آب در خاورميانه با چند واقعيت انكارناپذير مواجه مى باشد. از يكسو اينكه منطقه خاورميانه جزء مناطق كم آب دنيا مى باشد، و با توجه با اينكه رشد جمعيت آن از بالاترين نرخهاى رشد جمعيت جهان مى باشد مصرف آب روبه تزايد است ، از يك سوى ديگر با پايين رفتن سطح آبهاى زيرزمينى و بالا رفتن ميزان نمك آبهاى موجود و آلودگى روز افزون آنها، مساءله آب به يكى از چالشهاى جدى و خطرناك منطقه تبديل شده است .
كشور تركيه كه يكى از كشورهاى غنى در زمينه آب است و با وقوف به اين مساءله و اهميت آب در معادلات آينده منطقه با كشورهاى همجوار خود عراق و سوريه كه آب مورد نياز خود را از دو رود بزرگ دجله و فرات كه از كوههاى تركيه سرچشمه مى گيرند تاءمين مى كنند، سر ناسازگارى پيدا كرده است .
تركيه براى كنترل آب در منطقه طرحهاى وسيعى را در چارچوب پروژه بزرگ آناتولى (P.A.G) گاپ به مورد اجرا گذاشته است كه اجراى اين طرحها به طور مستقيم امنيت و رشد اقتصادى دو كشور همسايه تركيه را تحت تاءثير قرار مى دهد و تنشهايى را بين اين كشورها به وجود مى آورد. رژيم تركيه در تفكر نوين اقتصادى خود به آب ، به عنوان يك منبع ارزساز و صادراتى مى نگرد. از طرفى اجراى اين پروژه ها مى تواند به تقويت رژيم صهيونيستى منجر مى گردد.
به عنوان نمونه مى توان به پروژه ماناوگات كه در چارچوب طرح بزرگ آناتولى گاپ اجرا خواهد شد اشاره كرد. با تكميل اين پروژه كه مجرى آن يك كمپانى كانادايى است آب از رودخانه ماناوگات نزديك آنتاليا Antalya به كشورهاى نيازمند حمل خواهد شد. و اسرائيل نيز يكى از كشورهاى دريافت كننده آب خواهد بود كه در صورت اجراى اين پروژه ، مشكل شديد آب آشاميدنى و كشاورزى رژيم صهيونيستى بكلى مرتفع خواهد شد. رژيم صهيونيستى كه آب مصرفى خود را در حال حاضر از طريق درياى مديترانه و با استفاده از دستگاه هاى آب شيرين كن به بهاى هر متر مكعب 2 دلار و 60 سنت تهيه مى كند در صورت اجراى اين پروژه بهاى هر متر مكعب آب مصرفى اسرائيل به حدود 87 سنت كاهش خواهد يافت .
 

آب هدف استراتژيك رژيم صهيونيستى :
به طور كلى آب استراتژيهاى رژيم صهيونيستى در گذشته در آينده ارتباط نزديكى داشته و خواهد داشت و مساءله آب براى اين رژيم ، فراتر از يك موضوع مربوط به توسعه ، مساءله اى مرتبط با موجوديت اين كشور است و از عوامل بنيادى ادامه طرح صهيونيسم در منطقه مى باشد. اسرائيل به طور كلى در انديشه تسلط بر منابع آبى اعراب است و برقرارى ارتباط بين اين رژيم و حكومت تركيه كه به سبب بهره گيرى از منابع فراوان آبى خواهان نقش فعالى در آينده منطقه است ، مى تواند براى اعراب بويژه سوريه و عراق كه بيشتر آب مورد نيازشان را از خاك تركيه تاءمين مى كنند خطر آفرين باشد و منابع آبى كشورهاى عربى را نيز به خطر روبرو سازد. اسرائيل تاءمين نيازهاى آبى خود را در اولويت سياستهاى تجاوزكارانه خود قرار داده است و كنترل بر منابع آب رود اردن و كليه سفره هاى آبى كليدى را به عنوان حداقل نياز امنيتى خود تلقى مى كند و حتى در صورت عقب نشينى از اراضى اشغالى در فكر تسلط به منابع آبى اين منطقه مى باشد و در واقع بدون حل مشكلات آب ، تدابير امنيتى محال خواهد بود. اين بدان معنى است كه اسرائيل براى حفظ منابع آبى هر اقدامى انجام خواهد داد؛ بنابراين ، چنين تحليلهايى باعث شده است كه كارشناسان مسائل خاورميانه بر اين اعتقاد باشند كه اگر در دهه آينده جنگى ميان اعراب و اسرائيل روى دهد، به احتمال زياد اين جنگ بر سر منابع آب خواهد بود