روز جهانى بهداشت

 7 آوريل 1948
سازمان بهداشت جهانى World (O.H.W)Orgianazation Health كه محل دبيرخانه آن در شهر ژنو پايتخت سويس قرار دارد از مؤ سسات وابسته به سازمان ملل جامعه متحد مى باشد.
جامعه بين الملل در سال 1920 به جهت مبارزه عليه بيماريهاى تيفوس كه در اتحاد شوروى سابق كشتار فراوانى كرده بود، كميسيون موقت براى امراض مسرى تشكيل داد.
در كنفرانس سانفرانسيسكو به سال 1946 تصميم به تشكيل يك كنفرانس ‍ بين الملل بهداشت گرفته شد كه اساسنامه آن در هفتم آوريل سال 1948 برابر با 18 فروردين 1327 در نيويورك تنظيم و تصويب شد و به اين ترتيب در ژوئن همان سال اولين مجمع عمومى سازمان بهداشت جهانى در ژنو با حضور نمايندگان 61 كشور جهان تشكيل شد.
همه ساله به منظور يادآورى سالروز بهداشت جهانى ، با انتخاب يك موضوع مهم كه مى تواند پيام آور بهداشت و سلامتى براى جوامع بشرى باشد و همچنين با ارسال يك پيام ، روز جهانى بهداشت گرامى داشته مى شود.
هدف اين سازمان عبارت از فراهم كردن حداكثر امكانات بهداشتى سلامتى براى كليه انسانهاى روى زمين است ، به دنبال اين هدف ، سازمان ، برنامه ريزى زيادى را به مرحله اجرا مى گذارد تا زمينه مساعدت كشورها را براى تقويت بهداشت عمومى خود فراهم كند.
يكى از موانع بزرگ در راه بهبود وضع بهداشت در دنيا كمبود اشخاص با صلاحيت و متخصص مى باشد. سازمان بهداشت جهانى توجه مخصوصى براى رفع اين مشكل دارد و دوره هاى مطالعاتى و كارآموزى و تعليم و تكميلى در سرتاسر جهان براى آموزش افراد تشكيل داده است .
كارشناسان اين سازمان هم مراكزى براى آموزش بصرى و علمى به وجود آورده اند و هم در هر سال صدها نفر از افرادى را كه در رشته پزشكى تحصيل كرده اند به هزينه خود براى تكميل مطالعات و تحقيق و كاووش ‍ علمى به كشورهاى ديگر اعزام مى دارد.
بيشترين توجه سازمان بهداشت جهانى روى مطالعه تبهاى مناطق حاره ، سل ، جذام ، وبا، طاعون آبله ، امراض تناسلى ، بهداشت مادران و كودكان و تغذيه متمركز مى باشد. از جمله برنامه هاى عمده آن ريشه كنى مالاريا و آبله است . با اقدامات انجام شده در اين رابطه ، يك ميليارد نفر از مالاريا نجات يافته اند و از آغاز سال 1967 برنامه ده ساله ريشه كنى آبله در سراسر جهان شروع شد كه نتيجه يك تلاش هماهنگ جهانى در سى و سومين اجلاس عمومى سازمان كه در سال 1980 تشكيل شد، مرگ آبله به جهانيان اعلام گرديد.
از نظر ساختار سازمانى ، دبيرخانه سازمان متشكل از كارشناسان بهداشتى و كارمندان ادارى مى باشد. كميته هاى كارشناسان نقش مهمى را در اغلب مواردى كه سازمان فعاليتهاى خود را بسط مى دهد ايفا مى كنند و ضمنا سازمان را در تهيه و اجراى موارد فنى و برنامه هاى تنظيم شده يارى مى دهند.
كشور ايران در 23 نوامبر 1946 برابر با 2 آذر 1325 به عضويت اين سازمان پذيرفته شده است و همه ساله در اجلاس ساليانه آن در ژنو و در كميته منطقه اى در گروه مديترانه شرقى شركت داشته است .
 

بهداشت در اسلام
از جمله ويژگيهاى فطرى تمام موجودات جهان غريزه پاكيزگى و ميل به نظافت مى باشد و انسان نيز به عنوان اشرف مخلوقات از اين امر مستثنى نيست و به طور ذاتى به سلامتى و تاءمين تندرستى خود علاقه مند مى باشد.
دين مبين اسلام نسبت به سرنوشت انسانها بى تفاوت نيست ، و اهميت زيادى براى انسانها قائل مى باشد و با وضع قوانين بهداشتى ، نسبت به حفظ سلامت افراد، برنامه ريزى كرده است .
ناگفته نماند كه تندرستى فقط به مفهوم سلامت جسم نمى باشد و سلامت روح و روان افراد و سلامت جامعه نيز داراى اهميت زيادى مى باشد و هر كدام از اينها بر يكديگر تاءثير متقابل دارند. در همين راستا اسلام نيز تاءكيد فراوان بر خودسازى افراد جهت سلامت جامعه و خط مشى زندگى را براى انسانها ترسيم نموده است .
على رغم پيشرفت علم و آگاهى همگانى ، متاءسفانه در جوامع پيشرفته بويژه در زمينه بهداشت ، به خاطر عدم رعايت اصول اخلاقى و روابط اجتماعى ، اين جوامع مبتلا به بيماريهاى چون ايدز Aids شده اند كه در حال حاضر علاجى براى آنها وجود ندارد. دستورات و راهنماييهاى بهداشتى موجود در جوامع اسلامى نشان دهنده توجه و دقت مخصوص ‍ دين مبين است كه براى سلامت انسانها اعلام كرده است .
علم بهداشت در همه احوال طريقه خوب زيستن و طولانى عمركردن و پيشگيرى از حوادث و بيماريها را به انسان مى آموزد و به وسيله آن مى توان از پيشرفت و اشاعه امراض جلوگيرى و با رعايت قوانين بهداشتى سلامت خود و جامعه را تضمين كرد.
اجراى قوانين بهداشتى علاوه بر سالم سازى محيط زيست و جلوگيرى از بيماريها و معلوليتها از مخارج گزاف دارو و درمان نيز مى كاهد. اصلاح محيط زيست ، بالابردن سطح زندگى و مراقبتهاى دقيق بيماران ، از اصول بهداشتى به شمار مى رود، و آموزش بهداشت اولين و مهمترين پايه هر نوع فعاليت بهداشتى است .
آموزش بهداشت شامل كليه مسائلى است كه با تاءمين سلامتى ارتباط دارد و از بيماريهاى شايع در جامعه و راههاى پيشگير حذف و اهميت بهداشت روح و روان صحبت كند.
آموزش بهداشت بايد با تشويق و ترغيب همراه باشد و بايد به مردم آموزش ‍ داد كه به نيازهاى خود آگاهى يابند و بدانند كه سالم بودن افراد و جامعه سبب بهبود اقتصاد، فرهنگ ، آموزش و توسعه كاردانى و همچنين بهبود شرايط زيست مى شود
 

تعيميم بهداشت عمومى و آموزش بهداشت به عنوان يك عبادت :
در مكتب اسلام هر عملى كه نيت ، تحصيل رضاى حق و خدمت به جامعه مسلمانان باشد عبادت محسوب مى شود.انما الاعمال بالنيات و انجام كارهاى خير به عنوان اداى وظايف الهى عين عبادت است ؛ از اين جهت رعايت موارد بهداشتى و ارائه خدمات بهداشتى اگر با نيت بى نياز ساختن جامعه اسلامى از بيگانگان و ارتقاى سطح سلامت جامعه مسلمانان و حفظ جان انسانها صورت پذيرد بى ترديد از عبادات بسيار مهم و بزرگ مى باشد و نزد خداوند اجر و پاداش فراوان دارد.
من احيا نفسا فكانما احيا الناس جمعيا
 

زمينه هاى بهداشت در اسلام :
در اسلام مسائل بهداشتى و هر آنچه كه تحت عنوان شاخه هاى مختلف بهداشت مانند بهداشت فردى ، بهداشت محيط، بهداشت روانى و... مطرح شده است و حتى بسيارى از مباحث كه هنوز علوم تجربى امروز نتوانسته اند به آنها نزديك شوند به طور وسيعى مورد توجه قرار گرفته است . مثل تاءثير معنوى حلال و حرام ، نجاست و پاكى و...
در اسلام راجع به آب كه منشاء حيات عالم مى باشد و مى تواند در صورت آلودگى سرمنشاء و عامل انتقال بيماريها باشد، اشاره شده و قبل از اينكه دانشمندان به شناسايى ميكروبها بپردازند سفارش شده كه مصرف آب جوشيده از هر جهت سودمند است و اين بدان علت است كه حرارت باعث نابودى ميكروبها و رفع آلودگى آب مى شود و انسانها را از خطر ابتلا به بيمارى نجات مى دهد و اين نشان دهنده اهميت رعايت مسائل بهداشتى و جلوگيرى از شيوع بيماريها در اسلام است . اگر چه در اسلام به ميكروبها و عوامل بيماريزا به طور مستقيم اشاره نشده ، اما در احاديث و آيات به شيطان كه مترادف ميكروب و عامل بيمارى است اشاره گرديده است .
در حديثى امام محمد باقر - عليه السلام - به دليل اينكه زير ناخنها را جايگاه شيطان ناميده اند به كوتاه كردن ناخنها اشاره فرموده اند. حديث مذكور اشاره به اين امر دارد كه ميكروبها مى توانند جايگاه مناسبى به نام ناخنها داشته باشد و عامل انتقال بيماريها باشد و اين امر با تميز و كوتاه نگه داشتن آنها امكان پذير مى شود.
مرورى گذرا بر احكام حيات بخش اسلام نشان مى دهد كه براى مسلمانان پاكيزگى مقدمه تقرب به خدا مى باشد چون بسيارى از عبادات مقدمه اى به نام وضو دارد كه خود مقدمه پاكى و پاكيزگى است و آمادگى لازم را براى ارتباط با خدا فراهم مى كند.
 

بهداشت چيست ؟
بهداشت در واقع كليد درهاى آينده به روى فعاليتهاى اقتصادى و پيشرفتهاى اجتماعى يك ملت است و سلامت جامعه در گرو رعايت اصول بهداشتى مى باشد و جامعه اى كه سالم و تندرست باشد مى تواند از منافع خود دفاع و حقوق لازمه خود را كسب كند.
بهداشت كه از آن تعريفهاى زيادى به عمل آمد، عبارت است از علم و هنر پيشگيرى از بيماريها، و طولانى كردن عمر، و بالابردن سطح سلامت و توانايى بشر كه سلامت جامعه وابسته به سلامت افراد است ، و اگر تك تك افراد جامعه سالم باشند، مى توان در مجموع ، يك جامعه سالم و توانا به وجود آورد.
در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران كه بر اساس قوانين اسلامى پايه گذارى شده ، بر مساءله بهداشت تاءكيد زيادى شده است . در اصول سوم ، بيست و نهم ، و چهل و سوم قانون اساسى بر ضرورت تاءمين بهداشت و فراهم نمودن امكانات بهداشتى و درمان بيماريها، بسط و گسترش خدمات درمانى تاءكيد شده است .
 

اهداف بهداشتى :
مسائل بهداشتى وسيع و گسترده مى باشند و با توجه به پيشرفت سريع علم ، هر روز نكات بهداشتى ريزتر و دقيق تر و اهداف بهداشتى ، گسترده تر مى شوند.
به طور خلاصه اهداف بهداشتى را مى توان به صورت زير بيان كرد:
1 - سالم سازى محيط زيست
2 - كنترل بهداشت عمومى
3 - آموزش بهداشت عمومى
4 - ايجاد خدمات پزشكى و پرستارى براى تشخيص و درمان بيماريها
5 - ايجاد و توسعه ، يك سيستم اجتماعى كه در آن هر فرد از وسايل و امكانات لازم براى سالم ماندن برخوردار باشد تا افراد از حق مسلم خود يعنى سلامت و زندگى طولانى بهره مند و در واقع بيمارى بتوانند از آن خدمات بهره مند شوند.
 

تعريف سلامت از نظر بهداشت جهانى :
سلامت ، عبارت از: تاءمين رفاه كامل جسمانى ، روانى و اجتماعى است . به اين ترتيب كسى را كه بيمارى جسمى نداشته باشد نمى توان فرد سالمى دانست ؛ بلكه شخص سالم كسى است كه از سلامت روح نيز برخوردار و از نظر اجتماعى در آسايش باشد.
 

تقسيم بندى بهداشت
از نظر تاءمين بهداشت در سطح جامعه ، آن را به بهداشت فردى و بهداشت اجتماعى تقسيم كرده اند:
1 - بهداشت فردى :
ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين
انسانى كه در صراط مستقيم هدايت الهى و در جهت تكامل و بندگى خدا گام برمى دارد، خود را از آلودگيهاى روان و جسم پاكيزه مى سازد و در جهت اداى وظايف خود حركت مى كند. بهداشت فردى درست در ارتباط با بهداشت اجتماعى است ؛ و انسان هم در برابر حفظ جان و سلامت خود و هم در برابر حفظ سلامت افراد جامعه مسؤ ول است و رعايت مسائل بهداشتى براى افراد جامعه لازم و ضرور است .
دين اسلام كه برنامه زندگى انسانها را تدوين كرده است انسانها را توصيه به پاكيزگى و رعايت اصول بهداشتى مى نمايد.
شستن دستها قبل و بعد از غذا، غسل كردن يك روز در ميان ، استنشاق بينى و تميز كردن آن به عنوان يك عمل مستحبى در وضو، وضو گرفتن به طور مرتب ، كوتاه نگه داشتن ناخن و... همه ناشى از توجه اسلام به پاكيزگى و رعايت نظافت است .
مهمترين نكاتى كه در بهداشت فردى بايد رعايت شود:
(1) استحمام ، آراستگى و پوشاك : استحمام مرتب ، آراستگى موهاى سر و تميز نگه داشتن آنها و تعويض به موقع لباسها از نكات مهم بهداشت فردى مى باشد. در حديثى از امير المؤ منين على - عليه السلام - آمده است كه فردى لباس غم و غصه را بر طرف مى كند و باعث قبولى نماز است .
(2) بهداشت استراحت ، خواب و فعاليت : با برنامه ريزى دقيق و تقسيم ساعات فعاليت و استراحت كافى و سحرخيز بودن و انجام حركات ورزشى به طور مرتب مى توان سلامتى بدن را تضمين كرد.
(3) بهداشت دست و پا: دستها و پاها مى توانند عامل انتقال ميكروبها باشند كه با تميز نگه داشتن و رعايت اصول بهداشتى در رابطه با اين اعضاى مهم بدند مى توان از رشد و انتقال بسيارى جلوگيرى كرد.
(4) بهداشت چشم : چشم به عنوان عامل بينايى جزء حساس و مهم بدن مى باشد كه بايد از تماس اعضا و وسايل آلوده با آن خوددارى كرد و از كارهايى كه سبب خستگى و ناراحتى چشم مى شود پرهيز نمود؛ و در صورت بروز مشكل براى آن بايد زود به پزشك متخصص مراجعه كرد.
(5) بهداشت گوش : گوش به عنوان عامل شنوايى عضوى حساس است و بايد دقت شود كه از رسيدن اصوات بيش از حد بلند بدان جلوگيرى شود همچنين بايد از فرو بردن اشياء نوك تيز در آن خوددارى كرد.
(6) بهداشت دهان و دندان : به بهداشت دهان و دندان توجه زيادى شده است در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه واله آمده است كه : اگر موجب مشقت امت من نمى شد زدن را بر آن واجب مى كردم كه اين حديث ضرورت توجه به بهداشت دهان و دنيا را مى رساند. با مسواك كردن مرتب مى توان از پوسيدگى دندانها كه شايع ترين بيمارى دندان است جلوگيرى كرد. دهان را تميز نگه داشت تا دچار بيماريهاى خاص خود نگردد.
(7) بهداشت قلب : قلب آسيب پذيرترين عضو بدن است و عوامل مهمى در ايجاد بيماريهاى قلبى وجود دارند كه عبارتند از: 1) بدن تغذيه 2) استعمال دخانيات 3) كم تحركى و نپرداختن به ورزش 4) فشار روانى و نگرانى 5) بيمارى قند 6) فشار خون 7) چربى خون
اصولا با رعايت دقيق بهداشت اعضا و جوارح بدن ، يك فرد مى تواند سلامت خود را حفظ كند و در مجموع ميزان سلامت جامعه را افزايش ‍ دهد.
2 - بهداشت اجتماعى :
بهداشت اجتماعى كه وابسته به بهداشت فردى است و ميزان سلامت جامعه بستگى به رعايت بهداشت توسط افراد دارد. بايد افراد جامعه نكات بهداشتى را رعايت كنند تا بهداشت جامعه تاءمين شود. بنابراين هر فردى در اين كار سهمى دارد انسانها بايد كوشش كنند تا از آلوده ساختن محيط زيست خود مانند هوا، آب و زمين و... جلوگيرى نمايند و از گسترش ‍ بيماريهاى واگير با رعايت اصول بهداشتى جلوگيرى به عمل آورند