خلافت عمر بن عبدالعزيز اموى (99 هجری قمری) - 10 صفر

خلافت عمر بن عبدالعزيز اموى (99 هجری قمری)

تاریخ وقوع: 10 صفر

عمر بن عبدالعزيز، هشتمين نفرى است كه از خاندان بنى‌ اميه به خلافت دست يافت. وى گرچه از اين طايفه ناحق و ضد ولايت است، وليكن نسبت به خلفاى پيش از خود و پس از خود از بنى‌ اميه، نام نيكى از خود برجاى گذاشت و بسيارى از كردارهاى وى مورد ستايش دوستان و مخالفان بنى‌ اميه از جمله مورخان و سيره نگاران اهل سنت قرار گرفته است.

پدرش در سنين كودكى وى وفات يافت و سرپرستى عمر بن عبدالعزيز را عمويش عبدالملك بن مروان (پنجمين خليفه اموى) بر عهده گرفت و وى را به جمع فرزندان خود افزود و حتى بر برخى از آنان، او را ترجيح مى‌ داد. عبدالملك، دختر خود فاطمه را به عقد عمر بن عبدالعزيز درآورد.[۱]

عمر بن عبدالعزيز در 25 سالگى از سوى پسرعمويش وليد بن عبدالملك به فرماندارى مكه، مدينه و طائف منصوب گرديد و اين مقام را از سال 86 تا 93 قمرى بر عهده داشت.[۲] وى در آغاز فرماندارى خود بر حجاز، ده تن از فقهاى برجسته مدينه را گردآورد و آنان را مشاور خود ساخت و به آنان سوگند داد كه او را در احقاق حق و نهى از باطل يارى دهند و خود را موظف ساخت كه از رايزنى و پيشنهادات آنان، لحظه‌ اى غافل نسازد.[۳]

سرانجام با حسادت حجاج بن يوسف ثقفى (عامل وليد در عراق) و شكايت وى در نزد خليفه نسبت به عمر بن عبدالعزيز، مبنى بر اين كه وى مخالفان دولت بنى‌ اميه را در مكه و مدينه پناه مى‌ دهد و آنان را در ابراز عقيده خويش آزاد مى‌ گذارد، خليفه از او ناخرسند شد و وى را در سال 93 قمرى از امارت حجاز معزول ساخت و به جاى وى، عثمان بن حيان را منصوب كرد.[۴]

اما پس از آن كه سليمان بن عبدالملك به خلافت رسيد از عمر بن عبدالعزيز دلجويى كرد و وى را از مشاوران عالى‌رتبه خويش قرارداد و تلاش كرد از انديشه‌ ها و نظرات وى پيروى كند. عمر بن عبدالعزيز بر اين عقيده بود كه با سفارش‌ ها و اندرزهاى خويش، سليمان بن عبدالملك را به اصلاحات وادار و از منكرات و رفتارهاى ناپسند بازدارد.[۵]

سليمان بن عبدالملك در دهم و به روايتى در بيستم صفر سال 99 قمرى در شهر دابق در سرزمين قسرين، وفات كرد و در هنگام وفاتش طى وصيت‌ نامه اى، عمر بن عبدالعزيز را ولى‌ عهد و جانشين خود معرفى كرد.[۶]

عمر بن عبدالعزيز پس از بدست گرفتن خلافت، نخستين كارش اين بود كه هر چه از همسرش فاطمه بنت عبدالملك از قبيل جواهرات، زينت آلات، اراضى و دارايى‌ هاى ديگر در نزدش بود به بيت‌ المال بازگردانيد و به همسرش گفت: من و تو و اين اموال در يك خانه نمى‌ گنجيم! ولى هنگامى كه وفات كرد و يزيد، برادر همسرش به خلافت رسيد، همه آن دارايى‌ ها را به خواهرش بازگردانيد. فاطمه نپذيرفت و گفت: نمى‌ خواهم به هنگام زنده بودن همسرم از او اطاعت كرده باشم و پس از مرگش نافرمانى كنم. آن گاه، يزيد همه آن دارايى‌ ها را در ميان اهل خانه و كسان خود تقسيم كرد.[۷]

سرانجام عمر بن عبدالعزيز، پس از دو سال و پنج ماه خلافت در 39 سالگى بدرود حيات گفت. تاريخ درگذشت وى رجب سال 101 و بنا به روايتى جمادى سال 102 هجرى قمرى در "ديرسمعان" از مناطق شام است. عمر بن عبدالعزيز پيش از وفات به مدت بيست روز بيمار بود و پس از آن وفات كرد و در همان دير سمعان به خاك سپرده شد.[۸]

پس از او، يزيد بن عبدالملك به عنوان نهمين خليفه اموى بر تخت خلافت تكيه زد و آن چه را كه عمر بن عبدالعزيز انجام داده بود، همه را دگرگون ساخت و روش نابخردانه خلفاى پيشين بنى‌ اميه را در پيش گرفت.[۹]


1-  البداية والنهاية (ابن كثير)، ج 9-10، ص 193.

2- همان، ص 194.

3- تاريخ دمشق (ابن عساكر)، ج 45، ص 141.

4- تاريخ امراء المدينه المنورة (عارف احمد عبدالغني)، ص 86.

5- البداية والنهاية،ج 9-10، ص 195.

6- تاريخ دمشق، ج 45، ص 164 و ص 158؛ تاريخ ابن خلدون، ج 2، ص 123 و تاريخ الطبرى، ج 6، ص 546 و ص 550.

7- تاريخ ابن خلدون، ج 2، ص 123.

8- تاريخ دمشق، ج 45، ص 128 و ص 131.

9- تاريخ ابن خلدون، ج 2، ص 127.

منابع:

سيد تقى واردى، روز شمار تاريخ اسلام، جلد دوم، ماه صفر

پایگاه دانشنامه اسلامی

کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به پورتال انهار میباشد.

این وب سای بخشی از پورتال اینترنتی انهار میباشد. جهت استفاده از سایر امکانات این پورتال میتوانید از لینک های زیر استفاده نمائید:
انهار بانک احادیث انهار توضیح المسائل مراجع استفتائات مراجع رساله آموزشی مراجع درباره انهار زندگینامه تالیفات عربی تالیفات فارسی گالری تصاویر تماس با ما نماز بعثت محرم اعتکاف مولود کعبه ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام امام حسن علیه السلام حضرت علی اکبر علیه السلام میلاد امام حسین علیه السلام میلاد حضرت مهدی علیه السلام حضرت ابالفضل العباس علیه السلام ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها پاسخ به احکام شرعی مشاوره از طریق اینترنت استخاره از طریق اینترنت تماس با ما قرآن (متن، ترجمه،فضیلت، تلاوت) مفاتیح الجنان کتابخانه الکترونیکی گنجینه صوتی پیوندها طراحی سایت هاستینگ ایران، ویندوز و لینوکس