وفات «محمد بن عثمان عَمْری» (۳۰۵ ق)
تاریخ وقوع: 29 جمادی الاولابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعيد عَمري اسدي دومين نايب و وكيل منصوب امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف بود كه پس از وفات پدرش عثمان بن سعيد در ايام غيبت صغری امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف به اين مقام برگزيده شد.
پدرش عثمان بن سعيد عَمري اسدي، نايب سه امام معصوم علیهم‌السلام يعني نماينده امام هادی علیه‌السلام، امام حسن عسکری علیه‌السلام و امام زمان علیه‌السلام و مورد اطمينان آن بزرگواران بود و در مقام و شخصيت وي، روايات چندي از اين امامان معصوم علیهم‌السلام وارد گرديده است.
فرزندش محمد بن عثمان نيز به مانند پدر، مورد اطمينان امام معصوم علیهم‌السلام بود. امام حسن عسكری علیه‌السلام درباره وثاقت اين پدر و پسر به يكي از يارانش فرمود: العَمري (عثمان بن سعيد) و ابنه ثقتان، فما أدّيا اليك فعنّي يؤدّيان، فلمّا قالا لك فعنّي يقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانّهما الثقتان المأمونان.[۱]
يعني: عثمان بن سعيد عَمري و فرزندش محمد بن عثمان، مورد اطمينان و اعتمادند. پس آن چه به تو مي‌رسانند، از سوي من ادا مي‌كنند. بدين جهت هرگاه چيزي به تو بگويند، بدان كه از سوي من به تو گفته‌اند. از آن دو شنوايي داشته و آنان را پيروي نما زيرا آن دو مورد اطمينان و امنيتند.
آنگاه كه عثمان بن سعيد وفات يافت، توقيعي شريفي از ناحيه مقدسه بدست بزرگان شيعه رسيد كه صراحت در نمايندگي و مقام نيابت و وكالت فرزندش محمد بن عثمان داشت. از آن پس، وي واسطه ميان شيعه و امامشان حضرت مهدي علیه‌السلام شد.[۲]
وي، علاوه بر مقام معنوي و افتخار نيابت امام غايب علیه‌السلام خود از علما و فقهاي بزرگ شيعه و داراي تأليفات متعددي بود. از دخترش ام كلثوم روايت شده است كه پدرش محمد بن عثمان چند جلد كتاب در فقه شيعه تأليف كرده بود كه تمامي آن‌ها را از امام حسن عسكري علیه‌السلام و فرزندش حضرت مهدي علیه‌السلام و همچنين از پدر خود عثمان بن سعيد اخذ كرده بود و به هنگام وفات خويش، آن‌ها را به ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي تحويل داد.[۳]
اين مرد بزرگ و پدر ارجمندش به مدت پنجاه سال نمايندگي سه امام معصوم علیهم‌السلام را بر عهده داشتند. سرانجام در آخرين روز جمادی الاول در سال 305 و به قولي سال 304 قمري وفات يافت و طبق سفارش او كه برگرفته از توقيع شريف ناحيه مقدسه بود، ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي جانشنين وي گرديد.
پس از وفات حسين بن روح نوبختي در شعبان سال 326 قمري، علي بن محمد سمري جانشين وي شد. بدين ترتيب اين چهار نفر در ايام غيبت صغری امام زمان علیه‌السلام نايب و وكيل آن حضرت بودند. ولي پس از وفات علي بن محمد سمري ديگر وكيل منصوبي معرفي نشد و ايام غيبت كبری آن حضرت آغاز گرديد.[۴]
1- طرائف المقال (سيد علي بروجردي)، ج 2، ص 323.
2- همان، ص 324.
3- منتهی الآمال، ج 2، ص 506.
4- نك: خلاصة الأقوال (علامه حلی)، ص 250؛ طرائف المقال، ج 2، ص 323؛ معجم رجال الحديث (آیت الله خویی)، ج 71، ص 295؛ تاج المواليد (علامه طبرسی) - از مجموعه نفيسه، ص 65؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج 2، ص 503