آغاز قیام ابن طباطبا در کوفه (199 ق)
تاریخ وقوع: 10 جمادی الثانیپس از آن كه مأمون عباسی به سرداري طاهر بن حسين بر برادر خود امين پيروز گرديد و عراق و ساير بلاد اسلامي را در سيطره خويش درآورد، بنا به توصيه وزير و كارگزار اصلي خلافت خويش يعني فضل بن سهل دست طاهر بن حسين را از مناطق فتح شده كوتاه و تمامي آن نواحي را به حسن بن سهل برادر فضل بن سهل واگذار نمود.
اين أمر، مردم كوفه به ويژه شيعيان را نسبت به صداقت و راستگويي مأمون بدگمان كرد و آنان به تدريج نسبت به مأمون و عامل وي در عراق بي‌اعتنايي و سيدي از سادات حسني به نام ابن طباطبا را پيشواي خويش قرار داده و آماده قيام گرديدند.
ابن طباطبا كه نام و نسبش: محمد بن ابراهيم بن اسماعيل بن ابراهيم بن الحسن (مثني) بن الحسن (مجتبي) بن علي بن ابي‌طالب صلوات الله عليهم اجمعين است، در روز پنج‌شنبه دهم جمادی الثانی سال 199 قمري قيامش را آغاز و آشكار نمود.
وي مردم را به "الرضي من آل محمد صلی اله علیه و آله" و عمل به كتاب (قرآن مجيد) و سنت نبوي دعوت نمود و عده كثيري به او پيوسته و وي را ياري نمودند. از جمله كساني كه به او پيوسته و در اين حركت اعتراضي بسيار جدي و پرتلاش بود، فردي است به نام سري بن منصور شيباني معروف به ابوالسرايا. پس از آشكارشدن قيام ابن طباطبا مردم كوفه از وي استقبال و گروه گروه با او بيعت كردند.
سليمان بن منصور دوانقي كه از سوي حسن بن سهل در كوفه حكومت داشت، ناگزير به فرار از اين شهر شد و از اين طريق، دست هواداران ابن طباطبا و ابوالسرايا را بازگذاشت. حسن بن سهل از سليمان بن منصور ناراحت و وي را سرزنش كرد و لشكري به استعداد ده هزار مرد جنگي به فرماندهي زاهر بن زهير به سوي كوفه گسيل داشت تا قيام ابن طباطبا را سركوب و از گسترش آن جلوگيري نمايد.
آنان در بيرون شهر كوفه در آخر جمادي الثاني با هواداران ابن طباطبا به نبرد پرداختند و پس از جنگ و گريز زياد و كشته و زخمي شدن تعداد زيادي از طرفين سرانجام سربازان زاهر بن زهير متحمل شكست سنگين و عقب‌نشيني گرديدند و سپاهيان ابن طباطبا آنان را تعقيب و از اموال و ابزارشان بسيار غنيمت گرفتند.
يك روز پس از عقب‌نشيني ذلت‌بار سپاهيان حسن بن سهل و پيروزي هواداران ابن طباطبا به سرداري ابوالسرايا، پيشواي انقلابيون كوفه، يعني ابن طباطبا به طور ناگهاني درگذشت. گويند ابوالسرايا وي را مخفيانه و مرموزانه مسموم و از اين طريق وي را از سر راه خويش برداشت تا خود به آرزو و آمالش برسد.
پس از درگذشت ابن طباطبا كودك كم سن و سال ديگري از سادات حسيني را كه نامش محمد بن محمد بن يحيي بن زيد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي‌طالب صلوات الله عليهم اجمعين بود به پيشوايي خود برگزيدند ولي فرماندهي و رهبري واقعي آنان را ابوالسرايا بدست گرفته بود و از آن پس داعيان و هواداران خود را به شهرهاي اطراف فرستاد و مردم را به بيعت فراخواند.{1}
پانویس
{1} البداية والنهاية (ابن كثير)، ج 10، ص 266؛ تاريخ الطبري، ج 7، ص 117.