احمد بن متوكل بن معتصم معروف به "المعتمد بالله" پانزدهمين خليفه عباسي است و در رجب سال 256 قمري پس از قتل مهتدي عباسي به خلافت رسيد.[۱] وي در سال 229 قمري از كنيزي به نام "فتيان رومي" در سامرا زاييده شد.
خلافت وي به مدت 23 سال ادامه يافت و در اين مدت رويدادهاي بزرگي براي مسلمانان و دستگاه خلافت پديد آمد. بزرگترين و معروفترين آنها عبارت بودند از قيام زنگيان در بصره و هجوم صفاريان از شرق ايران به سوي عراق. در اين مدت معتمد عباسي و برادرش موفق عباسي تلاشهاي زيادي به عمل آورده تا بر معترضان و شورشيان فايق آيند.[۲] سرانجام معتمد عباسي در 18 رجب سال 279 قمري به كام مرگ گرفتار آمد و در بغداد بدرود حيات گفت و وي را به سامرا منتقل كرده و در آن جا مدفون نمودند.[۳]
پس از مرگ وي برادرزادهاش احمد بن موفق بن متوكل عباسي به خلافت نشست و تلاش بليغي به عمل آورد تا نابسامانيهاي خلافت عباسي را ترميم كند و بر دشمني آنان نسبت به علویان و پيروان مكتب اهل بيت علیهمالسلام بكاهد.[۴]
گفتني است كه معتمد عباسي از مخالفان و دشمنان سرسخت اهل بيت علیهمالسلام بود و امام هادی علیهالسلام و امام حسن عسکری علیهالسلام به واسطه وي مسموم شده و در سامرا غريبانه به شهادت رسيدند. همچنين به دستور وي پس از شهادت امام حسن عسكري علیهالسلام مامورين حكومتي به خانه امام حسن عسكري علیهالسلام يورش برده و براي يافتن فرزند آن حضرت يعني حضرت حجت بن الحسن علیهالسلام به تفحص و جستجو پرداختند.[۵]
1- تاريخ بغداد (خطيب بغدادي)، ج 4، ص 280.
2- تاريخ بغداد، ج 4، ص 281.
3- همان.
4- همان و وقايع الايام (شیخ عباس قمی)، ص 315.
5- نك: منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج 2، ص 385 و ص 411.
منبع: پایگاه دانشنامه اسلامی