تشكيل جبهه ملي (1328 ش)
تاریخ وقوع:
۱ آبان
در 18 مهر 1328ش، 19 تن از رجال سياسي از جمله دكتر محمد مصدق، به عنوان اعتراض به انتخابات دوره 16 مجلس شوراي ملي به دربار رفته و در آنجا متحصن شدند. همان افراد در روز اول آبان در منزل دكتر مصدق گرد آمده و جبهه ملي ايران را به رهبري وي تشكيل دادند. در نتيجه تلاشهاي اين جبهه، انتخابات تهران و حومه، باطل اعلام شد. از آنجا كه جبهه ملي يك حزب نبود، رهبرانِ گروهها و احزاب مختلف در آن عضويت يافتند.
از اين رو، اين جبهه از گرايشها و افراد مختلف العقيده و ماهيتاً متفاوت و حتي متعارض تشكيل شد. مهمترين كاري كه در آن مقطع با همكاري جبهه صورت گرفت، ملي شدن صنعت نفت ايران و خلع يد از شركت نفت ايران و انگليس بود. اين جبهه پس از قيام 30 تير 1331، دچار اختلاف دروني شد و گروهي از اعضاي آن به ويژه بخشي از جناح مذهبي كه رهبري آيتا... كاشاني بر نهضت را پذيرفته بودند، از دكتر مصدق فاصله گرفتند و همين امر، جبهه ملي را دچار سستي نمود. پيامدهاي اين اختلاف در جبهه ملي و نهضت، وقوع كودتاي 28 مرداد 1332 عليه دولت مصدق بود. پس از آن، با دستگيري و زنداني شدن مصدق و سركوب اعضا، جبهه ملي عملاً از هم پاشيد و در سالهاي بعد، جبهه ملي دوم، سوم و چهارم به وجود آمدند.