شهادت علی فومنی رشتی (1288 ش)
تاریخ وقوع: ۳ اردیبهشتمحتوا
پدرش مولی حسین فومنی رشتی و جدش مولی محمد علی فومنی نام داشت. این شخصیت از رجال برجسته دین بود و در علوم دینی مراحلی را پیموده بود. و نظریاتی صائب و آرایی عمیق و تحقیقاتی ممتاز داشت. به سال ۱۲۶۸ق در رشت به دنیا آمد.
او مقدمات را از پدرش آموخت و فقه و اصول و فلسفه و کلام را نزد علمای رشت مانند مولی حسنعلی. مولی محمدعلی امام جمعه خواند. بیست ساله بود که پدرش درگذشت. برای تکمیل تحصیلات به سال ۱۲۸۹ق رهسپار کربلا شد و ظرف ۵ سال از درس سرور فقیهان شیخ زین العابدین مازندرانی و دیگر استادان پرداخت. آنگاه به دتور حاج میرزا حبیب الله رشتی در نجف اشرف اقامت گزید و از وی و استادان دیگر علوم دینی و فلسفه و کلام رابیاموخت تا مهارت و استادی یافت و به اجتهاد مطلق نائل امد. شیخ علی رشتی فومنی به استناد اجازه نامه از حاج میرزا حبیب اللّه رشتی، شیخ حسن مامقانی، شیخ محمد طه نجف تبریزی و فاضل شربیانی، حدیث روایت می کرد. او بدین سان قله بلند اجتهاد را فتح کرد.
این عالم جلیل القدر، تراوشات فکری و قلمی بسیاری در ابواب فقهی و اصولی داشت: ۴ جلد کتاب در اصول فقه، ۸ جلد در مباحث فقهی چون نماز،قضا، ارث، اجاره، بیع و دیات، بحث هایی از تقریرات استادش آیت الله میرزا حبیب الله رشتی را نگاشت. متأسفانه تاکنون هیچ یک از آنها به زیور طبع آراسته نشده است.
شیخ علی رشتی سال ۱۳۱۲ق از جوار حرم ملکوتی حضرت امام علی علیه السلام به زادگاهش کوچید. به مقام پیشنمازی و قضا و تدریس نشست و به مرجعیت عالی نائل آمد، و یکدم از نشر حقایق اسلامی و تعظیم شعائر الهی و امر به معروف و نهی از منکر فارغ ننشست و در دفاع از اصول و تعالیم اسلام هیچ عاملی از ترس گرفته تا ملاحظه و سرزنش و افکار عمومی در او اثر نمی گذاشت.
در جریان انقلاب مشروطه شب پنجشنبه ۲۱ ربیع الثانی ۱۳۲۷ق سه عنصر تبهکار وارد خانه اش شده، پس از شلیک چند گلوله متواری شدند. اصابت کشنده نبود. پزشکانی برای معالجه آوردند اما معالجه را مفید ندانستند. ایشان در همان حال زخم خوردگی زبان به پند و ارشاد خانواده اش گشود و مژده دادشان که به افتخار شهادت نایل خواهد گشت. نیمه شب دو نفر دیگر از همان دارودسته تبهکار وارد خانه شدند و با شلیک چند گلوله دیگر او را شهید نمودند، سپس خانواده و فرزندش را تهدید کردند و از گریه و فریاد باز داشتند. شیخ شهید در حالی که نام خدا بر زبان داشت آیه «وجهت وجهی للذی فطر السماوات و الارض» را زمزمه می کرد. پس از آن مرغ روحش از قفس تن رهایی یافت و در جنت الهی آرام گرفت. جنازه مطهرش را تا دو سال در رشت به امانت نگه داشتند و آنگاه بنا بر وصیت وی به کربلا برده، در صحن مطهر به خاک سپردند. خداوند کریم با سیدشهیدان محشورش فرماید
منبع: کتاب شهدای راه فضیلت، علامه عبدالحسین امینی