وفات امکلثوم دختر پیامبر «ص» (7 یا 9 ق)
تاریخ وقوع:
3 شعبان
امکلثوم بنت رسول الله(درگذشت شعبان ۹ق)، سومین دختر پیامبر(ص) و خدیجه بود. او پیش از بعثت با عتیبة فرزند ابولهب ازدواج کرد و هنگامی که سوره مسد در مذمت ابولهب و همسرش نازل شد، عتیبة به دستور پدر، ام کلثوم را طلاق داد. ام کلثوم پس از جنگ بدر به ازدواج عثمان در آمد. وی سرانجام در سال ۹ قمری درگذشت و در بقیع مدفون شد.
برخی از محققان شیعه مانند سید جعفر مرتضی عاملی، ام کلثوم، زینب و رقیه را دختر خواندههای رسول خدا دانستهاند نه فرزندان او.
از ام کلثوم به عنوان دومین یا سومین دختر رسول خدا و حضرت خدیجه یاد شده است.[۱] او در جاهلیت با عتیبة بن ابولهب ازدواج کرد. هنگامی که سوره مسد در مذمت ابولهب و همسرش نازل شد[۲]، عتیبه به درخواست بزرگان قریش، از جمله پدرش ام کلثوم را طلاق داد[۳] و با دختر سعید بن عاص ازدواج کرد.
ازدواج با عثمان
ام کلثوم، همراه پیامبر به مدینه هجرت کرد. زمانی که رقیه دختر بزرگتر آن حضرت از دنیا رفت، ام کلثوم با عثمان ازدواج کرد.[۴] ازدواج آنها در ربیع الاول سوم هجرت، و پس از جنگ بدر صورت گرفت. عثمان از او صاحب فرزندی نشد.[۵]
از نظر برخی محققان شیعه مانند سید جعفر مرتضی عاملی، ام کلثوم فرزند رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده، بلکه او دختر خوانده پیامبر(ص) بوده است.[۶]
درگذشت
ام کلثوم در شعبان ۹ق از دنیا رفت[۷] پیامبر بر جنازه او نماز خواند. اسماء بنت عمیس و صفیه دختر عبدالمطلب او را غسل دادند و امام علی(ع)، فضل، اسامة بن زید و ابوطلحه انصاری داخل قبر او شده و او را دفن کردند. ام عطیه انصاری نیز شاهد غسل او بوده است.[۸] البته به گفته ابن اثیر، ام عطیه وی را غسل داده است.[۹]
مدفن
بقعه منسوب به دختران پیامبر(ص)؛ در بقیع،رقیه، ام کلثوم و زینب از بقعههایی بود که در شمال قبور امامان شیعه و جنوب غربی قبور همسران پیامبر(ص) و نزدیک قبر عثمان بن مظعون قرار داشت.
منابع از دفن رقیه[۱۰] و زینب[۱۱] در بقیع، نزدیک قبر عثمان بن مظعون، بر پایه سفارش پیامبر(ص) حکایت دارند. اما از مکان دفن ام کلثوم گزارشی در دست نیست. تنها نویسندگان پسین چون فرهاد میرزا[۱۲] و رفعت پاشا[۱۳] به دفن ام کلثوم کنار دیگر دختران پیامبر اشاره نموده و به بقعه ساخته شده بر قبر اینان توجه کردهاند. درگذشته بر این قبور ضریحی برنجی قرار داشت.[۱۴] وهابیون این بقعه را تخریب کردند.
پانویس
-
ابن عبدالبر، ج۱، ص۵۰؛ ج۴، ص۱۸۱۸، ج۴، ص۱۹۵۲
-
اسدالغابه، ج۶، ص۳۸۴
-
اسدالغابه، ج۶، ص۳۸۴؛ ابن عبدالبر، استیعاب، ج۴، ص۱۹۵۲
-
ابن عبدالبر، استیعاب، ج۲، ص۱۰۳۹، ج۴، ص۱۹۵۲
-
ابن عبدالبر، استیعاب، ج۴، ص۱۹۵۲؛طبری، ج۱۱، ص۵۹۵
-
سید جعفر مرتضی عاملی، ج۲، ص۲۱۶
-
الاصابه، ج۸، ص۴۶۰؛ تاریخ خلیفه، ص۴۵
-
ابن عبدالبر، استیعاب، ج۴، ص۱۹۵۲-۱۹۵۳؛ الاصابه، ج۸، ص۴۶۰
-
اسدالغابه، ج۶، ص۳۸۴
-
ابن شبه، ج۱، ص۱۰۳؛ کلینی، ج۳، ص۲۴۱؛ ابن سعد، ج۸، ص۳۷
-
احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۳۷؛ ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۰۵۶؛ حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۹۰
-
فرهاد میرزا، ص۱۵۶
-
رفعت پاشا، ص۴۷۸
-
جعفریان، ج۵، ص۲۴۱