زندگینامه
تاریخ وقوع: ولادت حضرت امام سجاد(ع)(38 ق)درباره تولد با سعادت امام علي بن الحسين علیه‌السلام معروف به امام زين العابدين علیه‌السلام اتفاق ديدگاهي ميان مورخان و سيره‌نگاران نيست. برخي از آنان پنجم شعبان، برخي هفتم و برخي نهم اين ماه و برخي نيمه جمادی الاول را روز تولدش دانسته‌اند و همچنين برخي از آنان سال 38 و برخي سال 36 و برخي ديگر سال 37 قمري را سال تولد آن حضرت ذكر كرده‌اند.[۱]
وليكن معروف و مشهور در ميان شيعيان، روز پنجم شعبان سال 38 قمري تاريخ تولد آن حضرت مي‌باشد. پدرش امام حسين بن علي علیه‌السلام و مادرش شهربانو دختر يزدگرد سوم است. بنابراين آن حضرت هم از سوي پدر و هم از جانب مادر به حاكمان و زمامداران عرب و فارس منتهي مي‌شود. زيرا وي از سوي پدر با يك واسطه به اميرمؤمنان علي بن ابي‌طالب علیه‌السلام خليفه و جانشين پيامبر صلی الله علیه و آله و با دو واسطه به پيامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و از سوي مادر با يك واسطه به يزدگرد سوم امپراتور و شهريار ايران منتهي مي‌گردد.
براي مادرش شهربانو، نام‌هاي ديگري چون: شاه زنان، جهان بانو، سلافه، خوله و بره نيز ذكر گرديده است و پس از ازدواج با امام حسين علیه‌السلام به "سيده‌النساء" معروف گرديد.
بنا به روايت شيخ مفيد، امام علي بن ابي‌طالب علیه‌السلام در عصر خلافت خويش، حريث بن جابر حنفي را به حكومت يكي از نواحي شرق عالم اسلام برگمارد و او در زمان حكومت خود دو دختر يزدگرد سوم، امپراتور بزرگ ايران را به نزد آن حضرت فرستاد. امام علي علیه‌السلام يكي از آن دو شهربانو را به فرزندش حسين علیه‌السلام بخشيد و از آن بانوي شريف، امام سجاد علیه‌السلام متولد گرديد و ديگري را به محمد بن ابي‌بكر واگذاشت و جناب قاسم بن محمد از او متولد شد. بنابراين امام سجاد و قاسم بن محمد بن ابي‌بكر پسرخاله يكديگر مي‌باشند.[۲] گفتني است كه قاسم بن محمد، جد مادري امام جعفرصادق علیه‌السلام مي‌باشد.
درباره محل تولد امام زين العابدين علیه‌السلام اكثر مورخان، شهر مدينه را ذكر كرده‌اند. وليكن با توجه به اين كه تولد آن حضرت بنا به گفته بسياري از تاريخ‌نگاران دو سال پيش از شهادت امام علي بن ابي‌طالب علیه‌السلام بود و در ايام خلافت آن حضرت، تمامي فرزندان و خانواده وي به همراهش در كوفه بسر مي‌بردند و تا صلح امام حسن مجتبي علیه‌السلام در كوفه استقرار داشتند، بايد محل تولد آن حضرت شهر كوفه باشد نه شهر مدينه!
لقب‌هاي شريف آن حضرت عبارتند از: زين العابدين، سيد العابدين، سيد الساجدين، زين الصالحين، وارث علم النبيين، سجاد، زاهد، عابد، بكاء، ذوالثفنات، زكي و امين.[۳]
كنيه‌هاي آن حضرت عبارتند از: ابومحمد، ابوالحسن و به قولي ابوالقاسم. گفتني است كه نسل ابي‌عبدالله الحسين علیه‌السلام منحصراً از امام زين العابدين علیه‌السلام تكثير و توسعه يافت[۴] و تمامي سادات حسيني به اين امام همام منتهي مي‌گردند.
امام زين العابدين علیه‌السلام در زندگي خويش با زمامداران ذيل معاصر بود:
-
امام علی بن ابي‌طالب علیه‌السلام از بني‌هاشم؛
-
امام حسن مجتبي علیه‌السلام از بني‌هاشم؛
-
معاويه بن ابي‌سفيان از بني‌اميه؛
-
يزيد بن معاويه از بني‌اميه؛
-
معاويه بن يزيد از بني‌اميه؛
-
عبدالله بن زبير از زبير بن عوام؛
-
مروان بن حكم از بني‌اميه؛
-
عبدالملك بن مروان از بني‌اميه؛
-
وليد بن عبدالملك از بني‌اميه.
امام زين العابدين علیه‌السلام جز در ايام خلافت اميرمؤمنان علي بن ابي‌طالب علیه‌السلام كه دادگرترين و شايسته‌ترين زمامدار اسلامي و ايام كوتاه مدت فرزندش امام حسن‌مجتبي علیه‌السلام كه راه و رسم پدرش را به نيكي ادامه مي‌داد، از ساير خلفا و حاكمان و عاملان محلي آنان، فشارها و ستم‌هاي زيادي متحمل گرديد كه زشت‌ترين و فجيع‌ترين آن‌ها از سوي يزيد بن معاويه به وي تحميل گرديد، يزيد در حكومت خويش امام حسين علیه‌السلام و يارانش را در كربلا شهيد و بازماندگانش از جمله امام زين العابدين علیه‌السلام را اسير نمود و از اين بابت قلوب اهل بيت علیهم‌السلام و مؤمنان اصيل را جريحه‌دار ساخت و لعن ابدي را براي خويش و همدستان خود فراهم نمود.
امام زين العابدين علیه‌السلام پس از شهادت پدر ارجمندش امام حسين علیه‌السلام بنا به وصيت آن حضرت به مقام امامت نايل آمد و به مدت 35 سال عهده‌دار مقام عظمي ولايت و امامت شيعيان بود و سرانجام در محرم سال 95 قمري از سوي وليد بن عبدالملك مسموم و سپس به شهادت رسيد و در قبرستان بقيع در كنار قبر مطهر عمويش امام حسن‌مجتبي علیه‌السلام به خاك سپرده شد.[۵]
1- مناقب آل ابي‌طالب (ابن شهر آشوب)، ج 3، ص 310؛ وصول الأخبار (بهايي عاملي)، ص 42؛ بحارالأنوار (علامه مجلسی)، ج 64، ص 12؛ منتهي الآمال (شیخ عباس قمی)، ج 2، ص 1.
2- الارشاد (شيخ مفيد)، ص 492؛ منتهي الآمال، ج 2، ص 3.
3- مناقب آل ابي‌طالب، ج 3، ص 310؛ منتهي الآمال، ج 2، ص 3.
4- همان.
5- الارشاد، ص 492؛ منتهي الآمال، ج 2، ص 38؛ مناقب آل ابي‌طالب، ج 3، ص 310.
منبع: پایگاه دانشنامه اسلامی