حكومت جمهوري توسط نهضت جنگل (1338 ق)
تاریخ وقوع: 18 رمضان
يونس معروف به ميرزاکوچک، فرزند ميرزابزرگ به سال ۱۲۹۸ق در شهرستان رشت محله استادسرا - به نقلي در حوالي روستاي کسماء - در خانواده اي متوسط چشم به جهان گشود. وي سنين اول عمر را در مدرسه حاجي حسن واقع در صالح آباد رشت و مدرسه جامع به آموختن صرف و نحو و تحصيلات ديني گذرانيد؛ چندي هم در مدرسه محموديه تهران به همين منظور اقامت گزيد. نهضت جنگل - به رهبري ميرزاکوچک‌خان - از جمله مبارزات پرافتخار مردم مسلمان ايران بر ضد استعمار بيگانگان است که به مدت هفت سال و از شوال ۱۳۳۳ق تا دوم ربيع‌الثاني ۱۳۴۰ق به طول انجاميد.
• ميرزا در مراحل مختلف انقلاب مشروطيت فعالانه حضور داشت و در فتح قزوين شرکت نمود؛ اما پس از استقرار مشروطيت و به وجود آمدن حوادثي که ايران را دست خوش تغيير قرار دادند؛ نظير قرارداد ۱۹۰۷م و تقسيم ايران به دو منطقه نفوذ روس و انگليس، کشيده شدن ايران به جنگ جهاني اول، حضور نيروهاي روسي در گيلان و ساير نقاط کشور... زمينه‌هاي پيدايش نهضت جنگل به رهبري ميرزاکوچک‌خان فراهم گرديد.
• جنگليها هدف خود را "اتحاد اسلامي، اخراج نيروهاي بيگانه، رفع بيعدالتي، مبارزه با خودکامگي و استبداد و برقراري دولتي مردمي" اعلام ميکردند. اين امر را در "روزنامه جنگل" نيز منعکس کردند. در همين راستا در روز يکشنبه ۱۶ خرداد ۱۲۹۹ش قواي جنگل با انتشار بيانيه‌اي تشکيل کميته انقلاب سرخ ايران و الغاء اصول سلطنت و تأسيس حکومت جمهوري را اعلام نمودند و يک روز بعد کميته انقلاب، هيئت دولت جمهوري (هيأت اتحاد اسلامي) را معرفي کرد، که ميرزا عنوان سرکميسر و کميسر جنگ را داشت.