زندگینامه به نقل از ویکی پدیا
تاریخ وقوع: وفات آیةاللَّه العظمي «خويي» (1371 ش)↵
مرحوم حضرت آیةالله العظمی سید ابوالقاسم خویی (قدّس سرّه)
سید ابوالقاسم خویی (زادهٔ ۲۸ آبان ۱۲۷۸ در خوی - درگذشتهٔ ۱۷ مرداد ۱۳۷۱ در کوفه) فقیه، مرجع تقلید شیعه، مفسر قرآن، و محقق علم رجال بود. او از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع شیعه در نیمهٔ دوم قرن بیستم به شمار می‌رود. از جمله آثار او می‌توان به البیان فی تفسیر القرآن در زمینهٔ علوم قرآنی و معجم رجال الحدیث در زمینهٔ رجال اشاره کرد. از شاگردان در قید حیات او می‌توان سید علی سیستانی و حسین وحید خراسانی را نام برد.پس از درگذشت سید محسن حکیم در سال ۱۹۷۰ او مرجعیت بیشتر شیعیان جهان را دارا شد و با پول خمسی که به او پرداخت می‌شد، حوزه‌های علمیهٔ فراوانی تأسیس کرد و کمک‌های بشردوستانهٔ بسیاری را به مردم خاورمیانه و جنوب آسیا فرستاد. او در جنگ ایران و عراق بی‌طرف ماند و به کمک به مردم غیرنظامی هر دو طرف پرداخت.[۱]
او فعالانه به آزادی سید روح‌الله خمینی از زندان پس از حمله به مدرسهٔ فیضیه کمک کرد. او مخالف روابط صمیمانهٔ روحانیون با دولت بود و روابط دیپلماتیکی با حکومت پهلوی داشت تا بتواند آن‌ها را موعظه کند. اگرچه او در ابتدا با تعطیل‌کردن کلاس‌های خود در نجف، همبستگی خود را با انقلابیون ایران نشان داد، پذیرفتن دیدار با فرح پهلوی روابط او را با انقلابیون تیره کرد. خویی با انتقاد شدید هواداران خمینی روبرو بود، از این جهت که او برداشت خمینی از ولایت مطلقه فقیه را رد می‌کرد. او ولایت فقیه را محدود به ولایت بر یتیم، مسکین، و سفیهان می‌دانست. او در تلگرامی به خمینی، با خطاب قراردادن او با عنوان «حجت‌الاسلام»، تعبیر او را از ولایت فقیه به چالش کشید. پس از این روابط آن دو به سردی گرائیده ولی به دشمنی آشکار تبدیل نشد.[۱]
روابط خویی با دولت وقت عراق نیز تیره بود و در اوایل دههٔ ۸۰ میلادی، اموال او مصادره و شاگردان او دستگیر، شکنجه، و کشته می‌شدند. در جریان حمله عراق به کویت، او شیعیان را از خریداری کالاهایی که از کویت آورده شده بودند منع کرد. در خیزش شعبانیه شیعیان، او حمایت خود را از مجلس اعلای اسلامی عراق اعلام کرد که در قبال آن صدام حسین او را تا آخر عمرش در حبس خانگی نگه داشت.[۱]
علی‌رغم فعالیت‌های سیاسی، خویی بیشتر با تحقیقات مذهبی‌اش و شاگردانی که تربیت کرد شناخته می‌شود.[۱]
تحصیل
علوم مقدماتی را تا ۱۳ سالگی در زادگاهش خوی آموخت. در سال ۱۳۳۰ به نجف رفت و در درس خارج اصول فتح‌الله شریعت اصفهانی،[۲] مهدی مازندرانی، آقا ضیاءالدین عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، محمدحسین نائینی حضور یافت. کلام، تفسیر و فن مناظره را از محمدجواد بلاغی نجفی فراگرفت. او به خاطر علاقه‌اش به یادگیری حکمت و فلسفه در درس سید حسین بادکوبه‌ای حاضر شد.
ریاضیات، حساب استدلالی، هندسه فضائی و مسطحه و جبر را نزد سید ابوالقاسم خوانساری آموخت.[۳]
آثار
نفحات الاعجاز
البیان فی تفسیر القرآن
معجم رجال الحدیث
اجود التقریرات
تکملة منهاج الصالحین
مبانی تکملة منهاج الصالحین
رساله در خلافت
قصیده در مدح امیرالمؤمنین (ع)
رساله در لباس مشکوک
المسائل المنتخبة
تعلیقه بر عروة الوثقی
تعلیقه بر المسائل الفقهیة
تهذیب و تتمیم منهاج الصالحین
المسائل و الردود
مستحدثات المسائل
توضیح المسائل
منتخب توضیح المسائل
منتخب الرسائل
تلخیص المنتخب
تعلیقه المنهج لاحکام الحج
مناسک حج
منیة المسائل
ازالة المحادة عن ملک المنافع المتضادة
اضائة القلوب بتحقیق المغرب و الغروب
انارة العقول فی انتصاف المهر بموت احد الزوجین قبل الدخول
فقه القرآن علی المذاهب الخمس
قاعدة التجاوز
فهرست جامع الشتات میرزای قمی
تقریرات درس فقه مرحوم میرزای نائینی
تقریرات درس فقه مرحوم محقق اصفهانی
حاشیه بر وسیلة النجاة
حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری
تعارض الاستصحابین
تقریرات درس اصول مرحوم محقق اصفهانی
شاگردان
میرزا علی فلسفی
شیخ موسی زین العابدینی
سید محمد علی موحد ابطحی
سید صادق روحانی
سید محمد روحانی
سید عزالدین حسینی زنجانی
سید علی سیستانی
محمدتقی بهجت
سید تقی طباطبایی قمی
میرزا جواد تبریزی
حسین وحید خراسانی
سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
موسی شبیری زنجانی
محمود انصاری قمی
سیدمحمدعلی علوی گرگانی
سید موسی صدر
علی اکبر برهان
محمدصادق سعیدی
سید محمدمهدی موسوی خلخالی
سید باقر موسوی عسکری
محسن کوچه‌باغی تبریزی
سید محمدرضا طباطبایی یزدی
محمدرضا جعفری
سید علی محمد دستغیب
سید محمدباقر صدر
مسلم ملکوتی
سید جعفر شهیدی
محمدتقی جعفری
محمد صادقی تهرانی
سید جلال‌الدین فقیه ایمانی
سید محمدحسین حسینی طهرانی
محمدصالح کمیلی
ابوالقاسم گرجی
محمد اسحاق فیاض
محمد هاشم صالحی
سید محمدحسین فضل‌الله
احمد وائلی
شیخ محسن علی نجفی
شیخ محمد اسحاق فیاض
هادی باریک بین
شیخ حسن صافی اصفهانی
شمس الدین نجفی
ناصر مکارم شیرازی
مجتبی تهرانی
خدمات اجتماعی
احداث کتابخانه، مدرسه، مسجد، حسینیه، خوابگاه، درمانگاه، بیمارستان، مؤسسه خیریه و دارالایتام، از خدمات او میباشد.
در ایران
مؤسسه خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی
بیمارستان خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی
درمانگاه خیریه امام موسی بن جعفر (ع) وابسته به مؤسسه خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی
سرای سالمندان حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی
مدینة العلم، قم
کتابخانه آیت‌الله خویی، قم
مدرسه و کتابخانه آیت‌الله خویی، مشهد
دارالعلم، اصفهان
مجتمع امام زمان (ع)، اصفهان
در آمریکا
مرکز الامام الخوئی الاسلامی، نیویورک
مسجد و مرکز اسلامی، لوس آنجلس
مسجد و مرکز اسلامی، دیترویت
در انگلستان
مرکز الامام الخویی، لندن
مرکز الامام الخوئی، سوانزی
مؤسسه امام الخویی، بریطانیا
در فرانسه
مرکز اسلامی
در هند
المجمع الثقافی الخیری، بمبئی
در پاکستان
مکتبه الثقافة و النشر «انتشاراتی»، کراچی
جامعة الکوثر للدراسات الدینیة والعلوم الإنسانیة - اسلام‌آباد
در لبنان مبرة الامام الخوئی، بیروت
در مالزی مکتبة الثقافه و النشر، کوآلالامپور
در عراق
مکتبة الامام الخوئی، نجف
مدرسه دارالعلم، نجف
در تایلند
مؤسسة دارالعلم، بانکوک
مدرسه دینی، بانکوک
مرکز دارالزهرا، یتانولغ
در کانادا موسسه امام الخویی، مونترال
در بنگلادش
مدرسه دینی، داکا
از نگاه دیگران
سید علی خامنه‌ای:
عمر طولانی و پربرکت این مرد بزرگ که نزدیک به یک قرن امتداد یافت، سرشار از آزمایش‌های الهی و نشانگر سعی و تلاش یک انسان مؤمن و پرهیزگار است. ایشان در بسیاری از علوم اسلامی رایج در حوزه‌های علمیه از اساتید مسلم و کم‌نظیر به حساب می‌آمد. فقیهی بزرگ و اصولی‌ای عمیق و مفسری نوآور و رجالی‌ای صاحب مکتب و متکلمی زبر دست بود.
محمدجواد مغنیه:
او آفتابی است که اشعه‌های روشنگر آن در هر زمان و به هر نقطه‌ای پرتو افکنی می‌کند. او استاد من و استاد بزرگان علم و دانشمندان نجف میباشد. او همانند محوری است که علوم اسلامی به دور او می‌چرخد. او کسی است که حوزه نجف مرهون زحمات و فعالیت‌های علمی وی میباشد.
مناظره‌ها
او علاوه بر تدریس علوم اسلامی، در فن مناظره با مخالفان و دانشمندان سایر ادیان نیز خبره بود. در مناظره، شیوه سقراط را در پیش می‌گرفت و ابتدا، تظاهر به قبول گفتار طرف مقابل می‌کرد، آن‌گاه مانند یک شاگرد که در مقام دانش‌طلبی و استفاده از استاد دانشمند خود است، اشکالات و مطالبی را به عنوان سؤالات علمی، با مهارت خاصی پیش می‌کشید و موجب می‌شد که طرفِ مناظره حقایقی را به زبان آورد که ناخواسته، گفتار قبلی‌اش را نقض کند. بدین گونه او را در تناقض‌گویی و بن‌بست قرار می‌داد و راه فراری برای وی باقی نمی‌گذارد، جز این که ناگزیر به جهل و اشتباه خود اعتراف کند.
برخی نظرات
او نظریهٔ ولایت مطلقه فقیه متعلق به سید روح‌الله خمینی را یک «بدعت عاری از هرگونه پشتوانه در قوانین و حکمت شیعی» می‌دانست.
قرائات سبع فاقد سند معتبر به پیامبر اسلام میباشد.
هیچ کاهش و افزایشی در قرآن رخ نداده‌است.
تنها یک آیه از قرآن (آیهٔ نجوی) نسخ شده‌است.
اختلاف افق، تأثیری در ثبوت هلال ندارد. اگر ماه در هر جای دنیا دیده شود، گرچه در نقاط دیگر ماه قابل رؤیت نباشد، اول ماه یا عید فطر ثابت می‌گردد.
اقدامات سیاستی
فتوای تاریخی در مبارزه با کمونیسم
حکم به حرمت شرکت در حزب توده
مبارزه با نفوذ صهیونیسم در ایران
استقامت در برابر فشارهای رژیم صدام
حمایت از قیام شیعیان عراق
وفات
ایشان در روز شنبه، ۸ صفر ۱۴۱۳ ـ ۱۷ مرداد ۱۳۷۱، به علت بیماری قلبی در سن ۹۴ سالگی، در کوفه درگذشت و در مسجد الخضراء صحن حرم علی بن ابیطالب دفن شد.