زندگینامه به نقل از سایت جامعه مدرسین
تاریخ وقوع: وفات آیةالله «احمد آذری قمی» (۱۴۱۹ق)تولد و دوران كودكي
مرحوم آیةالله احمد آذري قمي در ربيع الاول سال 1342 هجري قمري مطابق با 1302 هجري شمسي در قم بدنيا آمد. پدرش مرحوم حسين علي از مردان معروف ومشهور قم بود و در فضل و ادب سرشناس بود. همچنين همنشين عالمان بزرگي همچون مرحوم صدر، مرحوم حجت كوه كمره‌اي و مرحوم نجفي بود. خاندان مرحوم آذري قمي كه به خاندان بيگدلي شاملو شهرت داشتند، در مناطق گوناگون ايران مسكن گزيده بودند. بيشتر آنها به شغل كشاورزي و دامداري اشتغال داشتند و در دوره‌هاي قبل، در دربار سلاطين صفويه، افشار، زنديه و قاجاريه مناصب مهم نظامي و سياسي را دارا بودند. شاعر بزرگي به نام آذربيگدلي، صاحب «آتشكده آذر» از اين خاندان است. مرحوم آذري قمي در چنين خانداني متولد شد و با تربيت خاص مادرش، از پنج سالگي نماز خواندن را آغاز كرد.
دوران تحصيل
آیه‌الله آذري قمي در پنج سالگي به مكتب رفت و آموختن قرآن را آغاز كرد. استعداد و حافظه خوب وي باعث شد كه در طول دوران دبستان و دبيرستان، همواره شاگرد اول باشد؛ به گونه‌اي كه در سال 1320 در امتحانات نهايي كه امام موسي صدر نيز در آن شركت داشت، با معدل بيش از 19 قبول شد. در همان سال، تحت تأثير سخنان پيامبر گونه امام خميني(ره) قرار گرفت و مشتاق كسب علوم ديني شد. از اين رو به مدرسه فيضيه رفت و ادبيات عرب را آغاز كرد؛ به گونه‌اي كه شرح امثله را در يك روز و صرف مير را در سه روز و باقيمانده مباحث را با روزي يازده درس فرا گرفت و در مدت دو سال، ادبيات، منطق، معالم، شرح لمعه و مقداري از رسائل را به پايان رساند. در تابستان 1322 به بروجرد رفت و با فضلايي همچون شهيد مرتضي مطهري، در درس معالم آیه‌الله بروجردي شركت كرد و همزمان حفظ قرآن كريم را آغاز كرد؛ به گونه‌اي كه هر روز يك جزء آن را به حافظه مي‌سپرد و نيز با تفسير مجمع البيان انس فراوان داشت.
در پاييز همان سال، به نجف اشرف مشرف شد. مخارج سفر را از فروش كتب خود به دست آورد و با توسل به حضرت عباس(ع) و مادر گرامي‌اش حضرت ام البنين(س) از خطرهاي آن روز ايران كه نيروهاي متفقين آن را ايجاد كرده بودند، مصون ماند و در كمتر از ده روز به نجف رسيد. در نجف نيز از محضر استادان آن ديار بهره‌هاي فراوان برد. پس از دو سال و نيز حضور در نجف، به قصد ديدار والدين و خويشان خود به ايران آمد و با مشاهده رونق بي نظير حوزه علميه قم، با حضور آیه‌الله العظمي بروجردي از بازگشت به نجف صرف نظر كرد و سالهاي متمادي در دروس آیه‌الله بروجردي و آیه‌الله محقق داماد شركت نمود.
استادان و دوستان
آیه‌الله آذري قمي در سالهاي تحصيل خود، محضر عالمان برجسته بسياري را درك كرد و همواره در كنار درس، در درس اخلاق امام خميني(ره) شركت مي‌جست. وي رسائل و مكاسب را نزد حضرات آيات آقا سيد يحيي يزدي، آقا ميرزا هاشم آملي و حاج ميرزا حسن يزدي كه هر سه از شاگردان آقا ضياء عراقي بودند، فرا گرفت. براي فراگيري كفايه نيز به درس آیه‌الله زنجاني رفت. سپس به درس خارج فقه و اصول آیه‌الله العظمي خويي رفت و دروس او را يادداشت برداري مي‌كرد. اين حضور، بيش از يك سال و نيم به طول انجاميد.
با بازگشت به قم، به مدت پانزده سال در درس آیه‌الله العظمي بروجردي شركت كرد و مدت بيست و پنج سال متوالي در دروس فقه و اصول مرحوم آیه‌الله العظمي محقق داماد حضور داشت و در ضمن آن، از اخلاق و سيره معنوي او نيز بهره‌هاي فراوان برد.
آیه‌الله احمد آذري قمي در طول دوران تحصيل خود با بسياري از فضلاي قم رابطه دوستانه داشت كه از جمله آنان مي‌توان آیه‌الله العظمي سيد موسي شبيري زنجاني را نام برد كه آنها، بسياري از دروس دوره سطح را با هم مباحثه نمودند.
فعاليتهاي علمي و فرهنگي
مرحوم آذري قمي در دوران عمر خود، خدمات فرهنگي و علمي بسياري را انجام داده است. آیه‌الله آذري قمي از آغازين سالهاي تحصيل، به تدريس همت گماشت. از سال 1351 تدريس رسائل و خارج فقه را در مدرسه علميه حقاني آغاز كرد. در سال 1367 هجري شمسي با درخواست حضرت امام(ره) از حوزه، مبني بر پرداختن به مسائل مستحدثه، آیه‌الله آذري درسهاي خارج خود را به مسائل مستحدثه در مكاسب محرمه، اجتهاد و تقليد، ربا و بانكداري اسلامي اختصاص داد كه حاصل آن، كتابهاي اجتهاد و تقليد در چهار جلد و مكاسب محرمه در سه جلد و ديگر كتب مي‌باشد.
مرحوم آیه‌الله آذري قمي در پيش از انقلاب و پس از انقلاب در مجلات و نشريات گوناگوني، مقاله نگاشته‌اند. از جمله مي‌توان به مقاله «اميد» در مجله «مجموعه حكمت» يا مقاله انتقادي درباره كتاب جهان اسلام، نوشته لويي ماسينيون در مجله مكتب تشيع اشاره كرد. بخش اعظم مقالات وي در پس از انقلاب در روزنامه «رسالت» كه خود مؤسس آن بود، چاپ شده است بسياري از اين مقالات هم اكنون در قالب كتب منتشر شده است.
مرحوم آذري، كتب فراواني از خود بر جاي نهاده است كه برخي از آنها به شرح زير است:
1ـ مالكيت در اسلام؛
2ـ خط امام؛
3ـ پاسخ به مشكلات اقتصادي اسلام؛
4ـ ولايت فقيه از ديدگاه قرآن؛
5ـ ولايت فقيه از ديدگاه فقها؛
6ـ پرسش و پاسخ به سؤالات مذهبي، اجتماعي، اقتصادي؛
7ـ شرحي بر وصيت نامه سياسي ـ الهي امام خميني(ره)؛
8ـ ديه و شطرنج از ديدگاه احكام فقهي؛
9ـ سيماي زن در نظام اسلامي؛
10ـ التحقيق في الاصول المفيده؛
11ـ اجتهاد و تقليد؛
12ـ مكاسب محرمه؛
13ـ رساله علميه؛
14ـ ولايت فقيه از ديدگاه شيخ انصاري؛
15ـ شئون و شرايط رهبري و مرجعيت؛
16ـ مسؤوليت اخذ و صرف وجوه شرعي؛
17ـ سخنرانيهاي آقاي آذري در حرم مطهر حضرت معصومه(س)؛
18ـ احكام زمين و متعلقات آن؛
19ـ رهبري پرچمدار مبارزه با كفر و استكبار؛
20ـ احتكار و گران فروشي؛
21ـ خطبه‌هاي نماز جمعه شهرك آیه‌الله خامنه‌اي (خاوه)؛
22ـ توضيح المسائل.
فعاليتهاي سياسي
مرحوم آذري قمي، در دوران رژيم شاه فعاليت سياسي گسترده‌اي داشت. در سال 1324 بحث آوردن جنازه رضاخان پهلوي به ايران و دفن آن در قم مطرح شد كه فدائيان اسلام در اين زمينه قيام كردند. آیه‌الله آذري از علاقه‌مندان به فدائيان اسلام و از مدافعان ايشان بود. در داستان ملي شدن صنعت نفت نيز از هيچ كوششي دريغ نورزيد و همواره به افشاگري مي‌پرداخت.
در سال 1344 كه قرار شد طلاب و فضلا در منازل علما تحصن كنند، آیه‌الله آذري فعاليت گسترده‌اي داشت و خود مسؤول سازماندهي تحصن در بيت آیه‌الله العظمي گلپايگاني بود. از فعاليتهاي مهم وي در صحنه سياسي، حضور در جامعه مدرسين حوزه علميه قم از آغازين روزها تا پايان عمر بود. او خود از مؤسسان جامعه مدرسين حوزه علميه قم بود و در فعاليتهاي علمي و سياسي آن شركت مي‌كرد و اعلاميه‌ها و بيانيه‌هاي آن در زمينه‌هاي گوناگون را امضا مي‌نمود.
آیه‌الله آذري در رژيم طاغوت، بارها به زندان افتاد كه حداكثر آن شش ماه بود و به مدت سه سال هم به برازجان تبعيد شد. در واپسين روزهاي انقلاب كه دولت شاه فرودگاهها را براي فرود هواپيماي امام(ره) بسته بود، آیه‌الله آذري به صف متحصنين در دانشگاه تهران پيوست و همواره به مخالفت با دولت شاه پرداخت.
آیه‌الله آذري پس از انقلاب نيز در مسؤوليتهاي فراواني ايفاي نقش كرد كه برخي از آنها به شرح زير است:
1ـ دادستان دادگاههاي انقلاب تهران با حكم امام(ره)؛
2ـ نماينده امام براي اجراي حكم عفو در استان خوزستان؛
3ـ نمايندگي مردم قم در مجلس شوراي اسلامي در دوره دوم؛
4ـ عضويت در شوراي بازنگري قانون اساسي؛
5ـ نمايندگي مجلس خبرگان رهبري در دوره اول و دوم از استان تهران؛
6ـ سرپرستي روزنامه رسالت؛
7ـ عضويت در جامعه مدرسين حوزه علميه قم.