شرحی کوتاه
تاریخ وقوع: ولادت امام رضا «علیه السلام» (148 ق)نام: علی علیه السلام
کنیه: ابو الحسن
لقب معروف: رضا علیه السلام
القاب دیگر: رضی، صابر، ضامن آهو، حمید، فاضل، صدیق
نام پدر: امام موسی بن جعفرعلیه السلام
نام مادر: نجمه خاتون علیها السلام
محل ولادت: مدینه طیبه
تاریخ ولادت: یازدهم ذی القعده سال صد و چهل و هشت هجری
عمر مبارک: پنجاه و پنج سال&ه امام رضا (عليه السلام ) در مدينه طيبه به دنيا آمد. در ولادت آن حضرت 11 ذى الحجه و 11 ربيع الاول نيز ذكر شده است
پدر آن حضرت موسى بن جعفر (عليه السلام )، و مادرشان ام البنين نجمه (عليها السلام )است . نام مباركشان على است ، و كنيه آن حضرت ابوالحسن است ، و كنيه خاصشان ابوعلى است
القاب حضرت سراج الله ، نور الهدى ، قره عين المؤ منين ، مكيده الملحدين ، كفو الملك ، كافى الخلق ، رب السرير، رئاب التدبير (به معناى مصلح )، فاضل ، صابر، وفى ، صديق ، رضى
هنگامى كه آن حضرت به دنيا آمد پدرشان حضرت موسى بن جعفر (عليه السلام ) دستور دادند فرزندشان را بياورند.
آن حضرت را در پارچه سفيدى پيچيده و به خدمت پدر بردند. آن حضرت در گوش راست حضرت رضا (عليه السلام ) اذان و در گوش چپ آن حضرت اقامه فرمود، و آب فرات به كام مبارك آن حضرت ريخت و سپس او را به مادر مكرمه اش نجمه (عليها السلام ) برگردانيد
تقویم شیعه
شمه ای از فضایل و معجزات حضرت رضا علیه السلام
1) شیخ صدوق به سند معتبر از نجمه خاتون سلام الله علیها مادر ان بزرگوار وایت کرده که فرمود: «چون حامله شدم به فرزندم رضا هیچ وجه سنگینی حمل در خود احساس نمی کردم و چون به خواب می رفتم صدای تسبیح و تهلیل و تمجید حق تعالی را از شکم خود می شنیدم، خائف و ترسان بیدار می شدم و صدایی نمس شنیدم.
چون آن فرزند سعادتمند از من متولد شد دستهای خود را بر زمین گذاشت و سر مطهر خود را به سوی آسمان بلند کرد لبهای مبارکش حرکت می کرد و سخنی فرمود که من نفهمیدم.
2) و نیز شیخ صدوق به اسناد خود، از اباصلت هِرَوی نقل می کند:
هنگامی که حضرت رضا علیه السلام از نیشابور به سوی مأمون لعنة الله علیه حرکت نمود، در راه به نزدیک روستایی به نام «الحمراء» رسید در آنجا یکی از حاضران عرض کرد: «ای پسر رسول خدا، ظهر شد آیا نماز نمی خوانی؟
آن حضرت از مرکب پیاده شد و آب برای وضو طلبید، شخصی گفت: آب در همراه ما و در اینجا نیست، آن حضرت در آن سرزمین، نقطه ای از زمین را با دست مبارکش گود کرد، ناگاه چشمهٔ آبی، آشکار شد، آن حضرت و حاضران از آب چشمه وضو گرفتند و اثر چشمه تاکنون باقی است.
3) ابن شهر آشوب روایت کرده از سلیمان بن جعفری که در خدمت امام رضا علیه السلام بودم در بستانی از آن حضرت، ناگهان گنجشکی مقابل آن حضرت آمد بر زمین نشست و شروع کرد به ضجّه و اضطراب کردن، حضرت به من فرمود: ای فلانی می دانی که این گنجشک چه می گوید؟ گفتم نه. فرمود: می گوید ماری می خواهد جوجه های مرا بخورد، پس بردار این عصا را داخل خانه شو و مار را بکش.
سلیمان گفت: عصا بر دست گرفتم داخل خانه شدم، دیدم که ماری در جولان است، پس آن مار را کشتم
گفتاری دلنشین از امام رضا علیه السلام
1) «والایمان اداء الفرائض و اجتناب المحارم. و الایمان هو معرفة بالقلب و أقرار بالسان و عمل بالأرکان.»
«ایمان یعنی: انجام واجبات؛ پرهیز از گناهان. ایمان یعنی: شناخت قلبی، اقرار به زبان، و عمل به وسیلهٔ اعضاء و جوارح.»[1]
2) شخصی از حضرت امام رضا علیه السلام پرسید: بهترین بندگان کدامند؟
آن حضرت فرمود:«آنانکه وقتی کار نیک کنند، شاد شوند، و هرگاه کار بد کنند، از درگاه الهی طلب امرزس نمایند، و هرگاه نعمتی به آنها عطا شد، سپاس گویند،و وقتی دستخوش بلا شدند، صبر نمایند و هنگامی که خشمگین شدند، گذشت کنند.»[2]
3) «کسی که خود را حسابرسی کند، سود ببرد، و کسی که از رسیدگی به خود غافل شود، زیان ببرد، و کسی که از خدا بترسد، ایمن می شود، و کسی که عبرت بگیرد، بینا شود، و کسی که بینا شود بفهمد، و کسی که بفهمد آگاه شود.»[3]
4) «بهترین مال، ثروتی است که به وسیلهٔ آن آبروی انسان محفوظ بماند.»
5) هفت چیز، بدون هفت چیز، یکنوع مسخره کردن خود است؛
1- کسی که با زبان استغفار کند ولی در قلبش پشیمان نیست،
2- کسی که از خدا طلب توفیق می کند،ولی برای بدست آوردن آن کوشش نمیکند.
3- کسی که طلب دوراندیشی کند، ولی رعایت حریم دوراندیشی(تدبیر و احتیاط از لغزش) را ننماید.
4- کسی که از خدا درخواست بهشت کند ولی در برابر سختیها صبر ننماید
5- کسی که از آتش دوزخ به خدا پناه ببرد، ولی هوسهای دنیوی را ترک ننماید.
6- کسی که خدا را یاد کند، ولی به سوی لقایش پیشی نگیرد.[4]
[توجه: در این حدیث به جای هفت موضوع، شش موضوع ذکر شده است.]
ماجرای ولایتعهدی حضرت امام رضا (علیه السلام) و دلایل آن
ماه ها از حضور امام علیه السلام در پایتخت حکومتی مامون گذشته بود و پیشنهادات مکرر مامون برای ولیعهدی امام مورد قبول حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام ) قرار نگرفته بود . و در برخی مواقع پاسـخهای صریح و کوبنده امام به مامون که حاکی از آگاهی ایشان از توطئه های پنهان و پشت پرده مامون بود و باعث برملا شدن آنها می شد خشم و غضب مامون را برمی انگیخت .یک روز که مامون پیشنهاد را از ولیعهدی فراتر برده بود به امام عرض کرد: می خواهم از خلافت کناره گیری کنم و آنرا به شما بسپارم و با شما بیعت کنم. امام علیه السلام در پاسـخ به این دسیسه جدید مامون فرمودند:
«اگر خدا این خلافت را برای تو قرار داده است جایز نیست آنرا به دیگری ببخشی و خود کناره گیری کنی و اگر خلافت از آن تو نیست نمی توانی چیزی را که در اختیار تو نیست به دیگری واگذار کنی.»
بهر حال با تهدیداتی که از سوی مامون صورت می گرفت و با توجه به توطئه های خطرناک فرهنگی موجود امام رضا علیه السلام مجبور به پذیرش ولایتعهدی مامون گردید . که مختصرا" به برخی از دلایل عمده آن اشاره می گردد:
1) جان امام رضا علیه السلام و علویان و دوستان امام بصورت جدی در خطر بود؛
2) وجود امواج فکری و فرهنگی بیگانه در قالب بحثهای فلسفی و ایجاد تردید نسبت به مبادی خداشناسی و اشاعه کفر و الحاد باعث پذیرش ولیعهدی امام گردید چرا که در صورت عدم پذیرش تمام زحمات ائمه گذشته به هدر می رفت و مجددا" نیاز به یک فداکاری و شهادت حیاتبخش دیگری چون صحنه دلخراش کربلا برای شیعه بود تا راه گشای حیات دوباره اسلام شود؛
3) پاسـخ صریح امام به محمد بن عرفه در این خصوص چنین است: همان انگیزه ای که جدم امیرالمومنین (علیه السلام) را وادار به ورود به شورا نمود مرا وادار به پذیرش ولیعهدی نمود؛
4)بنظر علامه مجلسی اگر امام قبول نمی کرد مردم از خلافت ائمه ناامید می شدند و اقرار مخالفان به این موضوع که در خلافت نصیب و بهره دارند اعتبار پیدا می کرد.