ولادت آیةالله «نخودکی اصفهانى» (1279 ق)
تاریخ وقوع: 15 ذی القعده
حسنعلى اصفهانى قدس سره فرزند ارشد مرحوم مبرور جنت مكان آخوند ملاعلى اكبر اصفهانى رضوان اللَّه علیه مىباشند.وى در نیمه ماه ذى القعده سال 1279 قمرى هجرى در شهر اصفهان متولد شده و تا سن یازده سالگى از نظر تعلیمات ظاهریه خدمت مرحوم والدش و معلمین دیگرى تحصیل مبادى نموده و از نظر معنویات و تكمیل مدارج سلوك زیر نظر استاد بزرگوارش مرحوم حاج میرزا محمدصادق كه از اعاظم مرتاضین متشرع آن زمان و مورد ارادت و اخلاص خاندان مرحوم آقاشیخ محمدتقى صاحب حاشیه بوده اند به تكمیل معنویات و ریاضیات مشروعه مشغول بوده اند و بعدا كه به سن شباب رسیده اند علوم ادبیه و قسمتى از علوم ریاضیه مانند حساب و هیئت را نزد مرحوم آخوند كاشى و علوم عقلیه و فلسفه را نزد میرزا جهانگیرخان قشقائى تحصیل نموده سپس به عتبات عالیات مشرف شده و در نجف اشرف ادامه تكمیل معنویات و ریاضیات مشروعه را به اضافه تحصیلات علوم نقلیه نموده و معاشرت و مجالست ایشان اغلب با مرحوم آیت اللَّه ربانى حاج سید مرتضى كشمیرى كه از اوتاد عصر خود و اعاظم فقهاء و از اكابر سالكین آن تاریخ مىباشند بوده و پس از آن مراجعت به اصفهان نموده و سفرى به مشهد مقدس مشرف شده اند و در این سفر مكاشفه اى براى ایشان حاصل شده كه مجاورت مادام العمر را در مشهد مقدس بر خود لازم و حتم دانسته لهذا به اصفهان مراجعت نموده و علایق و متعلقات آنجا را قطع و براى مجاورت دائمى به مشهد مقدس مشرف شده و توفیق مجاورت ارض اقدس را داشتند تا در صبح روز هجدهم شعبان 1361 هجرى قمرى پس از چهل روز كسالت در محله سعدآباد مشهد در سن هشتاد و دو سالگى (82) رحلت فرموده و با تشییع كم نظیرى در صحن عتیق در جنب ایوان شاه عباسى جلوى غرفه اى كه در غرب ایوانست و بر روى قبر او سنگ مرمر كوچكى كه بر روى آن این عبارتست (اصفهانى شعبان 1361) منقوش مىباشد.
مرحوم حاج شیخ حسنعلى داراى مقامات و كرامات كثیره است كه شرح آن صحیفه مفصله خواهد بود كه از عهده این مختصر خارج است.
آن بزرگوار از سن هفت سالگى تا آخر عمر تمامى لیالى شب جمعه را بدون تعطیل احیاء به عبادات از فرایض و نوافل مىداشته و در تمام این مدت یعنى هفتاد و پنج سال ایام البیض همه ماهها را صائم بوده اند و بعضى از سنوات در ایام البیض ذى الحجه هر سه روز را با آب افطار و سحور نموده و اقتداء به امیرالمومنین و صدیقه طاهره و حضرت حسنین علیهمالسلام و در بعض اوقات تا هیجده ساعت متوالى مشغول به نماز و ادعیه و اذكار و اوراد بودند بدون احساس كمترین خستگى در این عصر سال مرتاض متشرعى مانند ایشان دیده نشده.
اوقات شریفه این بزرگوار مقدار اندكى به تدریس فقه مانند شرح لمعه و درس تفسیر و گاهى هم هیئت و حساب مصروف مىشد و باقى اوقاتشان به قضاء حوائج مومنین مراجعین از دعا و دوا براى رفع بیماریهاى متنوعه و رفع گرفتاریهاى مختلفه مشغول بوده.
مىتوان ادعاء قطعى نمود كه در مدت اقامت ایشان به مشهد بیش از صد هزار مریضهاى مختلفه كه بعضى از آنها به معالجات طبى قدیم و جدید ممتنع العلاج بودند به دعاء معالجه قطعى فرمودهاند و با این حال كوچكترین داعیه اى نداشتند و سلوك ایشان مانند یك عالم فقیه زاهدى بود كه به علم و عمل هادى خلق به سوى خدا باشد و اگر این بزرگوار ادعاء مقامى از مقامات سلوك مانند مرشدیت و یا قطبیت را مى كرد به طور قطع و یقین نصف ایران را در سلسله ارادت خویش درمى آورد فرضوان اللَّه علیه و قدساللَّه سره الشریف.
از بعضى از موثقین علماء و دانشمندان شنیدم كه آن مرحوم در حال حیات خود بسیار مى آمد و در این محلى كه اكنون قبر اوست مىایستاد و یا مى نشست دعاء و قرآن مىخواند وقتى به او گفتند اینجا چه خصوصیت دارد مىفرمود اینجا محل دفن منست و فرمود مرا در اینجا دفن نمائید.