وفات «اِبنِفَرَحِ اِشبيلي» شاعر و محدث (699 ق)
تاریخ وقوع: 9 جمادی الثانیدرگذشت «اِبنِ فَرَحِ اِشبيلي» شاعر و محدث قرن هفتم هجري(699 ق)
شهاب الدين ابوالعباس احمد بن فَرَح بن احمد لَخمي اِشبيلي در سال 625 ق در اِشبليّه در اندلس قديم واقع در اسپانياي امروز به دنيا آمد. وي به هنگام حمله ي ارتش اسپانيا به اين شهر، در سال 646 ق به اسارتِ سربازانِ اسپانيايى افتاد، اما پس از مدتي گريخت و به كشور مصر رفت. ابن فَرَح در مصر از محضر درس علماي مشهور قاهره كسب فيض كرد و بعد ازمدتي عازم دمشق شد و در آنجا تحصيلات خود را ادامه داد. ابن فرح اشبيلي سپس در دمشق به عنوان عالمي آگاه در علم حديث به تدريس پرداخت و شاگردان بسياري از دانشِ او بهره مند شدند. از اين محدّث برجسته، منظومه هاي معروفي در شرح احاديث به جاي مانده است كه از لحاظ اصول شعري نيز قابل توجه ميباشد.
اِبْن فَرَح اِشْبیلی، ابوالعباس شهاب الدین احمد بن فرح بن احمد لخمی اشبیلی (۶۲۵-۶۹۹ق/۱۲۲۸-۱۳۰۰م)، محدث و فقیه شافعی میباشد.
تحصیل
از رویدادهای زندگی وی اطلاع زیادی در دست نیست. او در اشبیلیه متولد شد و به هنگام اشغال اشبیلیه در ۶۴۶ق/۱۲۴۸م توسط فرنادو سوم (حک ۶۱۴-۶۵۰ق/۱۲۱۷-۱۲۵۲م) به اسارت مسیحیان درآمد [۱] و پس از آزادی در حدود ۶۵۰ق ابتدا مناسک حج به جای آورد، آنگاه برای کسب علم به مصر و سپس به دمشق رفت.
مشایخ
در مصر از شرف الدین انصاری، اسماعیل بن عزّوز، نجیب بن صیقل و ابن علاق، و در دمشق از ابن عبدالدائم مقدسی و عمر بن ابی سعد کرمانی و ابن ابی الیسر حدیث شنید. وی همچنین در مصر از عزالدین عبدالسلام فقه آموخت. [۲] [۳]
شاگردن
ابن فرح از آن پس در مسجد جامع دمشق مجلس حدیث تشکیل داد، و علاوه بر ذهبی که به تصریح خود در حلقه درس او حضور یافته، بِرزالی، مقاتلی، نابلسی، ابومحمد ابن ولید، دمیاطی و یونینی نیز از جمله کسانی بودند که از او دانش آموختند. [۴] [۵] [۶] [۷]
ذهبی [۸] ضمن ذکر اهتمام ابن فرح به فراگیری و دقت در الفاظ و معانی حدیث، وثاقت و راستگویی وی را می‌ستاید.
قصیده لامیه
او قصیده ای لامیه در ۲۰ بیت سروده که درباره برخی اصطلاحات علم حدیث است. سبکی [۹] ۱۸ بیت از این قصیده و مقری [۱۰] تمامی آن را آورده است.
بر این قصیده شروح زیادی نوشته شده که از جمله شرح عزالدین ابن جماعه با عنوان زوال التَرَح فی شرح منظومه ابن فرح، توسط ریش در لیدن (۱۸۸۵م) و نیز با ترجمه آلمانی توسط فلایشر (۱۸۹۵م) در همان‌جا به چاپ رسیده است.
بروکلمان نسخه های خطی متعددی از متن و نیز شرح های این قصیده توسط خلیل تتایی، ابن قطلوبغا و دیگران را معرفی می‌کند.
آثار
از آثار ابن فرح شرح اربعین نووی، به صورت خطی در کتابخانه های برلین و پاریس نگهداری می‌شود و نسخه مختصر خلافیات ابوبکر بیهقی ، که اختصاری از رساله «ذکر ما اختلف فیه الشافعی و ابوحنیفه» اوست، در کتابخانه چستربیتی موجود است.
پانویس
۱. نیکل ای آر، شعر عربی در اسپانیایی، بالتیمور، ۱۹۴۶.
۲. ذهبی محمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۸۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۸م.
۳. صفدی خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۸۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۴. ذهبی محمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۸۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۸م.
۵. سبکی عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۲، قاهره، ۱۳۲۴ق.
۶. صفدی خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۸۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۷. صفدی خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۸۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۸. ذهبی محمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۸۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۸م.
۹. سبکی عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۲-۱۳، قاهره، ۱۳۲۴ق.
۱۰. مقری احمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۸۲-۲۸۳، به کوشش یوسف محمد بقاعی، بیروت ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.