شرحی مفید
تاریخ وقوع: وفات حجةالإسلام «سيدجواد مصطفوي» (1368ش)سید جواد مصطفوی متوفای ۱۴۱۰ ه.ق از علمای معاصر مشهد بود.
خاندان
سید محسن در خانواده‌ای روحانی در روستای «طُرُق» مشهد مقدس، زندگی می‌کرد. او، و دو برادرش تحصیلاتشان را در حوزه علمیه مشهد به پایان رساندند. وی در دوران طلبگی با مرحوم شیخ غلامرضا طبسی هم مباحثه بود. شیخ غلامرضا طبسی مردی شجاع و سخنرانی توانمند بود. او در زمان رضاخان با شجاعت تمام از سیاست های رژیم پهلوی انتقاد می‌کرد. آقا سید محسن بعد از تحصیلاتش در مدرسه «نو» مشهد، شروع به تدریس کرد. پدرش نیز از اهل علم بود. فضای خانواده اش درخشش خاصی از نور علم داشت. آقا سید محسن از خانواده‌ای روحانی و باتقوا همسرش را انتخاب کرد. سیدالعراقین و اشرف الواعظین (وعّاظ معروف خراسان) برادران همسر متدیّن وی بودند. اقامه نماز جماعت ، ارشاد مردم، پاسخ به سؤالات شرعی و کمک به مستمندان از وظایف دائمی آقا سید محسن بود.
کودکی
در سال ۱۳۰۱ ش. در خانه آقا سید محسن مصطفوی پسری به دنیا آمد که نامش را سید جواد گذاشتند. این کودک با استعداد تا هشت سالگی در روستای طُرُق مشهد مقدس زندگی کرد. او ابتدا به مکتب خانه رفت، سپس با دایر شدن مدارس جدید تا کلاس دوّم ابتدایی در همین روستا درس خواند. هنگامی که پدرش از روستای طُرُق به مشهد مقدس آمد، در همان جا ساکن شد. آقا سید جواد ادامه تحصیلات ابتدایی را در این شهر به پایان رساند.
اوضاع حاکم بر زمان
در این بُرهه تحوّلاتِ سیاسی و حوزوی حاکم بر مشهد مقدس در روند رشد و ترقی آقا سید جواد تأثیرات خاصّی داشت که به آن اشاره می‌شود:
الف: تحوّلات سیاسی و مبارزات روحانیت
قرارداد ننگین انگلیس با دولت ایران در سال ۱۹۱۹ م. که بندگی و ذلّت ملّت ایران را به همراه داشت حاکمان مزدور آن زمان (همچون رضاخان بی سواد قلدر) را بر آن داشت که با گرفتن رشوه، مأموریت این قرارداد را به عهده گیرد. رضاخان در دو محور برای استعمارگران خوش خدمتی کرد:
۱ محو اسلام از صحنه زندگی مردم
۲ حذف روحانیّت مبارز و آگاه تشیع .
روحانیون متعهد و آگاه تشیع شجاعانه به همراه ملت مسلمان شیعه در مقابل طاغوت رضاخانی ایستادگی کردند. نقطه اوج این مبارزه در قیام های زیر خلاصه می‌شود.
قیام شهید محمد خیابانی .
قیام جنگل (به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی.)
مقاومت شهید آیة الله مدرس .
قیام مسجد گوهرشاد (که به تبعید روحانیون مبارز و کشتار مردم بی دفاع منجر گردید).
مبارزات فدائیان اسلام (به رهبری شهید سید مجتبی نواب صفوی ).
روحانیون مبارز در کنار قیام مسلحانه، قیام علمی قدرتمندی را در حوزه مشهد مقدس پی ریختند که صدها عالِم وارسته متقی به جهان تشیّع تقدیم داشته که چون سدی آهنین در مقابل طاغوتیان ایستادگی کردند. در بخش بعدی مروری بر این اقدامات ارزشمند خواهیم داشت.
ب:قیام علمی حوزه علمیه مشهد مقدس
در سال ۱۳۰۱ ش میرزا مهدی اصفهانی (۱۳۰۳ ۱۳۶۵ ه.ق) به حوزه علمیه مشهد مقدس وارد شد.
این عالم وارسته ابتدا در یکی از مدارس علمیه مشهد و پس از تعطیلی حوزه علمیه مشهد، در منزلشان درس می‌دادند و در منزل نیز نگذاشتند تدریس کند.
میرزا مهدی اصفهانی بعد از گشوده شدن حوزه علمیه مشهد، مبانی اصول نائینی را با نشاط هر چه بیشتر تدریس می‌کرد. وی در دروس خارج ، بزرگان حوزه علمیه مشهد را تحت الشعاع درس اصول اجتهادی خود قرار داد که به اصول آل الرسول معروف بود.
علاّمه محمدرضا حکیمی درباره میرزا مهدی اصفهانی چنین نوشته است:
«میرزای اصفهانی که رسالت دیگری نیز بر عهده خویش می‌بیند، مبانی قرآنی در معارف را سال ها تدریس می‌کند در این درس ها میرزا به بیان تمایز معارف وحیانی و تفاوت آنها با مفاهیم و مصطلحات فلسفی و عرفانی می‌پرداخته است.» [۵]
میرزای اصفهانی توانست در مکتب خود ۲۵ نفر را تربیت کند که هر یک از آنان به تنهایی در حوزه های علمیه جهان تشیع ، انقلاب بزرگ فرهنگی بوجود آوردند. فضای علمی که در حوزه علمیه مشهد مقدس توسط میرزای اصفهانی بوجود آمد تأثیرات فکری عمیقی بر طلاّب و پژوهشگران دینی بوجود آورد. سید جواد مصطفوی نیز که متأثّر از این فضای علمی شده بود خط مشی دینی و پژوهشی خود را بر اساس معارف قرآنی و عترت -علیهم السلام- قرار داد که در بخش تحصیلات و تألیفات ایشان مشروحاً بدان می‌پردازیم.
تحصیلات
سید جواد مصطفوی در مورد تحصیلات خود چنین می‌گوید:
«بعد از سال های ۲۱ و ۲۲ شروع به مقدمات کردیم و ابتدا اتاقی در مدرسه «خیرات خان» گرفتیم و بعد به مدرسه «دودر» آمدم. ۲، ۳ سالی آنجا بودم. در آنجا شخصی بود به نام شیخ محمدرضا دامغانی ، خدا رحمتش کند استادی بسیار بانشاط و باتقوا بود. مقداری از « سیوطی » و نیز درس «حاشیه» و درس «مغنی» را پَهلوی همان استاد خواندم و بعد هم « مُطوّل » را نزد مرحوم ادیب نیشابوری گذراندم. ایشان ماهی ۳ تومان از طلبه ها می‌گرفت و ما هم ماهی ۳ تومان می‌دادیم و به درس مُطوّلشان می‌رفتیم و ۲ تومان هم به درس مغنی شان می‌دادیم. تمام مغنی و مُطوّل را نزد ایشان خواندم. البتّه طلبه هایی در آنجا بودند که گاهی کتابی را تمام نکرده، به کتاب دیگری می‌رفتند ولی نظر من این است که هر کتابی باید تمام بشود بعد سراغ موضوع دیگر رفت. همین جور تمام ۲ جلد « شرح لمعه » را هم نزد مرحوم حاج سید احمد مدرس یزدی خواندم. که استادی وارسته و باتقوا و زاهد بود. خدایش رحمت کند « رسائل » و « مکاسب » را هم همینطور. مثلاً باب « انسداد » رسائل را نمی‌خواندند ولی من خواندم. در آن هنگام استادی هم پیدا نمی‌شد ولی من به تنهایی باب انسداد رسائل را نزد آقا شیخ محمدرضا ترابی خواندم. بعداً هم نزد آقای شیخ هاشم قزوینی که از اساتید و اساطین حوزه مشهد و استادی بادرایت و جامع شرایط استادی بودند « رسائل » و « مکاسب » و « کفایه » و مقداری « کلام » خواندم. « شرح تجرید » علاّمه را پهلوی مرحوم آقای شیخ مجتبی قزوینی که جامع المعقول و المنقول بودند و قسمتی از « اشارات » را نزد مرحوم آقا شیخ هادی کدکنی ، فراگرفتم.
درود و رحمت خدا بر همه این اساتید بزرگوار ما باد.»
مسافرت
سید جواد مصطفوی می‌گوید:
«در ضمن سال ۱۳۲۷ ش. بود که برای معالجه، سفری به تهران کردم. در اواخر ۳۰ و اوایل ۳۱ بود که دوباره به تهران رفتم.»
ازدواج
سید جواد مصطفوی در اواخر سال ۱۳۳۰ش. که به تهران سفر کرد، متأهل می‌گردد. وی در تهران اتاقی می‌گیرد و در آنجا به زندگی خود ادامه می‌دهد. عشق به دانش اندوزی، وی را آرام نگذاشت.
حوزه و تدریس سید جواد مصطفوی، عاشق علم و تحقیق بود. وی در مدرسه مروی تهران تدریس می‌کرد. او می‌گوید:
«در مدرسه مروی هم درس می‌دادم و هم این که به درس مرحوم حاج سید احمد خوانساری می‌رفتم. در آن هنگام درس «منظومه» را مرحوم قاضی که استاد بسیار شریفی بود، درس می‌داد، وی استادی منزّه و پاک طینت بود.
حکمت و فلسفه و قدری اسفار را نزد اساتیدی که در آن زمان فلسفه می‌گفتند خواندم ولی نه کامل و تمام».
ورود به دانشگاه و تدریس
سید جواد مصطفوی بر اساس نیاز زمان و اجتماع خود تصمیم می‌گیرد به دانشگاه وارد شود وی در این باره می‌گوید:«وارد دانشگاه الهیات شدم و دوره لیسانس و دکتری را در آنجا طی کردم.» هنگامی که زمینه فعالیت خود را در مشهد مقدس فراهم می‌بیند در دانشگاه حرکت علمی خود را ادامه می‌دهد.
ایشان در این باره می‌گوید:«در سال ۱۳۴۸ ش. به مشهد مقدس برگشتم و رسماً وارد دانشکده الهیات شدم.»
دکتر مصطفوی با تلاش زیاد، فرهنگ دین را در میان دانشگاهیان با اخلاق بسیار نیکو و جذّاب ترویج می‌دهد و در ضمن تدریس تحوّلی بنیادین در اندیشه و افکار دانشگاهیان به وجود می‌آورد.
تحقیق و پژوهش
دکتر مصطفوی مردی توانمند در تحقیق و پژوهش گردید. با تلاش فراوان و خستگی ناپذیر در اقیانوس معرفت قرآن و عترت غواصی می‌کرد و تا آخرین لحظات عمر خود، این توفیق الهی از او سلب نشد.
استادان
دکتر سید جواد مصطفوی از خرمن علم عالمان بزرگ و متّقی بهره ها برد و کسب فیض کرد. معروفترین آنان عبارتند از:
۱. شیخ مجتبی قزوینی خراسانی (۱۳۱۸ ۱۳۸۶ ه. ق)
شیخ مجتبی قزوینی خراسانی از متألّهان زبده قرآنی در سده پیشین است. وی با نفسِ گرم حضرت سید موسی زرآبادی قزوینی به عالم انسانیت و علم باطن و شناخت آن عوالم رهنمون شد. شیخ مجتبی قزوینی چهل سال، در حوزه علمیه مشهد مقدس به تربیت و تدریس طلاب علوم دینی پرداخت.
۲. شیخ هاشم قزوینی خراسانی (۱۲۷۰ ۱۳۳۹ ش)
شیخ هاشم قزوینی از دیدگاه علامه محمدرضا حکیمی «نمونه برجسته یک عالم دینی و یک روحانی اسلامی واقعی بود و در اخلاق جمع اضداد بود. با نهایت وقار بسیار متواضع و در عین انزوا مردی اجتماعی بود. با سلامت نفس شهامت و شجاعت داشت.»
شیخ هاشم قزوینی بعد از آن که به محضر عالم ربانی ناشر علوم خاندان عصمت ، فقیه زاهد و معلم اخلاق، علامه مرحوم، میرزا مهدی اصفهانی (رحمه الله)رسید بجز ایام تبعید تا روزی که میرزای اصفهانی حیات داشت از او جدا نشد.
۳. میرزا علی اکبر نوقانی (۱۳۰۰ ۱۳۷۰ق)
میرزا علی اکبر نوقانی خطیبی توانمند، فاضلی دانشمند و مُدرّسی قدرتمند بود که نفس گرم او در تربیت نفوس اثر داشت. در محله نوقانِ مشهد مقدس به دنیا آمد. ۲۷ سال در این شهر به فراگیری علوم دینی پرداخت، و از محضر مدرسان بزرگی همانند ۱-میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری اول (م ۱۳۴۴ ق) ۲-حاج شیخ حسنعلی طهرانی (م ۱۳۲۵ ق) تلمّذ نمود.
اساتید نجف
در نجف نیز از محضر درس:آخوند ملا محمدکاظم خراسانی (م ۱۳۲۹ ق)، سید محمدکاظم یزدی (م ۱۳۲۷ ق)، شریعت اصفهانی (م ۱۳۲۹ ق) بهره گرفت.
میرزای نوقانی از میرزا عبدالله مازندرانی (م ۱۳۳۰ ق) و میرزا محمدتقی شیرازی (م ۱۳۳۸ ق) اجازه اجتهاد گرفت. وی پس از مراجعت به وطن ۴۰ سال به ترویج دین و تربیت جامعه پرداخت و در جمع دوستان و شاگردان میرزای اصفهانی قرار گرفت و مکتب او را که به مقامِ الهیِ ولایت توجه خاص داشت پذیرفت. از سوی آیة الله العظمی مجاهد بزرگ حاج آقا حسین طباطبایی قمی تولیّت مدرسه نواب ، در مشهد مقدس به ایشان واگذار شد. او ۶ سال و چند ماه با جدیّت و تلاش خالصانه به تربیت و آموزش طلاب علوم دینی پرداخت.
از خصوصیات میرزای نوقانی ، جذّابیت بیان، قدرت کامل در مناظره، آگاه به فرهنگ زمان و عالم به حقایق دینی بود. او طبع شعر نیز داشت که به نمونه‌ای از آن اشاره می‌شود:
افسوس که عمری پی اغیار دویدیم ••• از یار بماندیم و به مقصد نرسیدیم
سرمایه ز کف رفت و تجارت ننمودیم ••• جز حسرت و اندوه متاعی نخریدیم
آثار علمی میرزا علی اکبر نوقانی عبارتند از:
۱ دو مقاله نوقانی ۲ سه مقاله نوقانی ۳ مجموعه اشعار میباشد. از مرحوم نوقانی یک پسر که عالم و متعهد و دردآشنا بود باقی ماند که همانند پدرش زندگی ساده داشت که در سال ۱۳۷۱ ش. به رحمت ایزدی پیوست.
۴. آقا شیخ هادی کدکنی
او استادی پارسا و دانشمندی گرانمایه بود که عمر خود را برای تربیت و آموزش فرزندان این مرز و بوم صرف کرد، در روستای کدکن تربت حیدریه دیده به جهان گشود. سال تولد این عالم ربانی ۱۲۷۵ ه. ش. است. شیخ هادی، دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش که همراه با فراز و نشیب های زیادی بود سپری کرد. پدرش از بزرگان منطقه کدکن بود. و جدّ آقا شیخ هادی حاج ملا محمد از مشایخ بزرگ آن دیار بود. تحصیلات ابتدایی وی در زادگاهش بود و از شانزده سالگی برای ادامه تحصیل راهی مشهد مقدس شد.
← استادان آقا شیخ هادی در سطوح
حاج ملا هاشم خراسانی و حاج شیخ علی اکبر نهاوندی و در دروس خارج فقه و اصول از دو استاد حوزه مشهد مقدس آیة الله میرزا محمد آقازاده فرزند مرحوم آخوند خراسانی و حاج آقا حسین قمی بهره برد. فلسفه را نزد آقا بزرگ حکیم مشهور به شهیدی فراگرفت. ریاضیات و هیئت را از آقا شیخ اسدالله یزدی آموخت.
آقا شیخ هادی ضمن تحصیل، تدریس نیز داشت و تا آخر عمر تدریس می‌کرد از شاگردان مشهور او ۱- استاد مدیر کاظم شانه چی ۲ - محمدجعفر جعفری لنگرودی ۳- مرحوم عبدالجواد فلاطوری ۴ -دکتر سید جواد مصطفوی ۵ -دکتر حسن ملکشاهی
شاگردان آقا شیخ هادی همگی وی را به زهد و ورع و ساده زیستی و بی تکلّفی ستوده اند. شادروان آقا شیخ هادی از حضور در اجتماعات دوری می‌کرد. و درگیری مستقیم با حکومت وقت نداشت و از هر چه مسئولیت حکومتی بود دوری می‌جست. آقا شیخ هادی کدکنی از فیلسوفان عارف و باتقوی بود که از وی هیچ آثاری باقی نماند. عاقبت در سوم شهریور ۱۳۵۳ ش. از روستای کدکن در اثر بیماری به بیمارستان آریای مشهد انتقال یافت و در هشتم مهرماه ۱۳۵۳ ش. برابر با نیمه ماه مبارک رمضان به ملکوت اعلی پیوست.
۵. شیخ محمدرضا ترابی
۶. ادیب نیشابوری دوم .
۷. حاج سید عباس شاهرودی (م ۱۳۴۱ ه.)
تربیت معنوی
دکتر سید جواد مصطفوی جلسات معارف قرآنی میرزا مهدی اصفهانی را درک کرده و نفس گرم آن عالم ربانی در تزکیه و تهذیب وی تأثیرات بسزایی داشته است.
مکتب فکری سید جواد مصطفوی
سید جواد مصطفوی پژوهشگری قدرتمند و پرکار بود که تحقیقات گسترده‌ای در مبانی دین به عمل آورد. وی مکتب میرزا مهدی اصفهانی را سرچشمه و اصل استنباط و نظرات علمی خود قرار داد. این مکتب رسیدن به حقایق و واقعیات جهان هستی را از راه قرآن و عترت می‌داند.
دکتر سید جواد مصطفوی خود در این باره می‌گوید:
«به نظر من باید دو مورد را شرح داد: فلسفه یعنی چه؟ و مخالفت ایشان چه اندازه بوده؟ به نظر من، فلاسفه را باید به ۳ دسته تقسیم کرد:یک دسته فلاسفه غیراسلامی بلکه غیرمذهبی یعنی ماتریالیست ها ، این ها می‌گویند که ما هر مطلبی را باید با فکر و عقل خودمان بسنجیم و اسلام را کنار می‌گذارند و اصلاً با اسلام ارتباطی ندارند و نسبت به آن بی تفاوت هستند. ۲ دسته دیگر باقی می‌مانند که یک دسته به تعبیر این جانب اول فیلسوف هستند و بعد مسلمان . دسته سوم اول مسلمانند و بعد فیلسوف. کسانی که اول مسلمانند و بعد فیلسوف ، مبانی و اصولی را که ضروری اسلام است می‌پذیرند. ملاک ها و معیارهایی را که اسلام برای تشخیص خوب و بد و ارزش و ضدارزش معین کرده باور می‌کنند. اسلام به آنها می‌گوید:در همه چیز فکر کنید، ولی در ذات خدا فکر نکنید، زیرا خدا نامحدود است و فکر شما محدود. پس آن چه در ذهن و فکر شما درآید آن خدا نیست، آنها هم می‌پذیرند و چنان می‌کنند. حدیثی به این مضمون از امام پنجم(علیه السلام)وارد است. و نیز از امیرالمؤمنین (علیه السلام) که می‌فرماید:خداوند اموری را موجب سعادت شما دانسته و شما را به آن امر کرده است و اموری را باعث شقاوت و بدبختی شما دانسته و شما را از آن نهی کرده است و نسبت به هر چیزی برای شما حدّ و مرزی قرار داده و درباره بعضی از امور سکوت کرده است. شما برای فهمیدن آن ها خود را به تکلّف میندازید... نسبت به ذات خدا فکر نمی‌کنیم و نسبت به امور دیگر که یک ساعت تفکر را بهتر از ۷۰ سال عبادت دانسته فکر می‌کنیم. شاید کسی بگوید چنین شخصی فیلسوف اصطلاحی نیست. عرض می‌کنم بحث ما در معنی واقعیت است و در اصطلاح و لفظ نزاعی نداریم».
دکتر سید جواد مصطفوی سعی خود را در خوب فهمیدن قرآن و روایات و خوب عمل کردن آن مبذول داشت.
پژوهش و تدریس
سید جواد مصطفوی پس از آن که تحصیلاتش را تکمیل کرد، در دو سنگر حوزه و دانشگاه با جدیّت و تلاش خستگی ناپذیر شروع به تدریس کرد. در این راستا دانشجویان و حوزویان بسیاری از فیض وجودش بهره ها بردند. امّا از آن جا که حوزه علمیه مشهد مقدس با انقلاب علمی عالم ربانی مرحوم میرزا مهدی اصفهانی چهره‌ای دیگر گرفت راه بدست آوردن حقایق را فقط از طریق قرآن و عترت به تشنگان حقیقت آموخته شد. پیروان زیادی مکتب تعالی بخش آن مرد بزرگ را پذیرفته بودند. بنابراین دکتر سیدجواد مصطفوی نیز در زمره این رهروان صدیق بود.
او تلاش زیادی در قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) کرد.
پژوهش های فراوانی در نهج البلاغه و اصول کافی و صحیفه سجادیه و وسایل الشیعه و دیگر کتب روائی انجام داد و برای سهولت در کار پژوهشی روایات، ابتکارات جدیدی ابداع کرد.
مبتکر معجم نگاری کتب شیعی
دکتر سید جواد مصطفوی در راه تحقیق و پژوهش نهج البلاغه و وسایل الشیعه و صحیفه سجادیه و اصول کافی و دیگر روایات معصومین(علیهم السلام) عمر خود را بکار گرفت و بزرگ ترین خدمت را به دین پژوهان و محققان و دانشمندان جهان اسلام کرد و معجم نگاری کتب شیعه را بنیان گذارد وی در این باره می‌گوید:
«خود من که این همه با نهج البلاغه سر و کار دارم، گاهی می‌شود مطلبی را که قبلاً در آن دیده ام و حالا می‌خواهم پیدا کنم مدتی شاید حدود یک سال معطل می‌شوم و نمی‌توانم آن مطلب را بیابم. مطالب اسلامی هم که باید از همه ابعادش بررسی شود و در این حالت است که محقق بی نیاز از یک فهرست نمی‌تواند به مقصود، دست یابد، لذا به این فکر افتادم. این کار (تهیه معجم المفهرس نهج البلاغه ) از ابتدا تا پایان حدود ۷ سال طول کشید. آن زمان فیش برداری در ایران چندان رایج و مرسوم نبود... وقتی این کار به آخر رسید، به هر کس می‌گفتم این کتاب را نوشته ام و می‌خواهم آن را چاپ کنم حاضر نمی‌شد.»
تألیفات
مقام معظم رهبری حضرت آیة الله خامنه‌ای در فرازی از پیامی که به دومین کنگره هزاره نهج البلاغه ارسال کردند از استاد عالیقدر و اثرش چنین آورده اند:
«کتاب بسیار ارجمندی که استاد عالیقدر آقای مصطفوی به عنوان کاشف الفاظ نهج البلاغه تنظیم کرده اند کاری در این حدود در این مایه برای نهج البلاغه انجام نگرفته است»
دکتر سید جواد مصطفوی مبتکر معجم حدیث و تألیفاتش مبشّر صلح و دوستی است. او در این باره می‌گوید:
«من همیشه در این فکر بودم که چرا نهج البلاغه در حوزه ها مظلوم و مهجور است و کسی به آن اعتنایی ندارد.»
دکتر مصطفوی ۷ سال برای تألیف این کتاب زحمت کشید و پس از مشکلات زیاد آن را به چاپ رساند و عجیب تر این که تألیف ابتکاری وی خریداری نداشت و ۱۷ سال از این انبار به آن انبار منتقل می‌شد.
دکتر مصطفوی می‌گوید:
«آن طور که من به این کار (الکاشف) اهمیّت می‌دهم، کسی از آن استقبال نمی‌کند. البته یک عده معدودی مثل مرحوم مطهری می‌گفتند چقدر کتاب خوبی است من از آن خیلی استفاده می‌کنم.»
دکتر سید جواد مصطفوی، پژوهشگری پرکار و عاشقِ دلباخته قرآن و عترت (علیهم السلام) بود که وجودش در حبل المتین و صراط مستقیم: علی بن ابی طالب و یازده فرزندش- علیهم السلام- ذوب شده بود. آثارش راهگشای همه محققان و اندیشمندان اسلامی قرار گرفت. تألیفاتش بدون استثنا محتوای اسلامی دارد و برای دین پژوهان و امت اسلامی چراغ راه زندگی است.
از این عالم فرزانه بیش از ۲۲ کتاب و مقاله برای جهان اسلام به ارمغان مانده است. آثارش عبارتند از:
۱. الکاشف ۲. مفتاح الوسایل ۳. التطبیق بین السفینة و البحار ۴. رابطه نهج البلاغه با قرآن ۵. الهادی الی اصول الکافی ۶. الهادی الی صحیفة السجادیه ۷. ابعاد گسترده اسلام ۸. بهشت خانواده ۹. آینده بشر از نظر عقل و دین ۱۰. انسانیت از دیدگاه اسلام ۱۱. سفسطه و مغالطه از نظر مذهب ۱۲. محکمات اسلام ۱۳. آیات و احادیث منتخبه ۱۴. ترجمه و شرح اصول کافی ۱۵. روش پیشوایان دین در تبلیغ اسلام ۱۶. دین در نهج البلاغه ۱۷. تجلی علوم اهل البیت -علیه السلام- ۱۸. جنگ در نهج البلاغه ۱۹. تفسیر الطلاّب (تجزیه و تکمیل کل قرآن) ۲۰. چگونه اسلام کاملترین ادیان است. ۲۱. تقارن حدیث و فلسفه ۲۲. تفاهم شیعه و سنی .دکتر مصطفوی درباره این کتاب می‌گوید:
«اگر کسی آثار مرا مطالعه بکند، این حسّاسیت مرا درمی‌یابد که دلم می‌خواهد همه بندگان خدا با هم آشتی باشند و با صلح و صفا و صمیمیّت زندگی کنند و نزاع و اختلاف نباشد. با توجه به این امر مقاله‌ای نوشتم درباره «تفاهم شیعه و سنی» به جهت این که اختلاف دو گروه مسلمان باعث ناراحتی است، و در آنجا ۱۱ مورد از نهج البلاغه آورده ام که حضرت امیرالمؤمنین -علیه السلام- چه جور به اتحاد دعوت می‌کند و خودش هم این جور بوده است.»
و درباره کتاب بهشت در خانواده چنین می‌گوید:
«کتابی هم به نام بهشت خانواده نوشته ام که نظر کلی در آن کتاب این بوده است که بین زن و شوهر نباید اختلاف باشد. عرض کردم روحیه‌ای دارم که نمی‌خواهم بندگان خدا با هم اختلاف و نزاع داشته باشند و از این موضوع خیلی ناراحت می‌شوم.»
مصطفوی و انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی که در دوران پایانی عمر دکتر سید جواد مصطفوی در ایران به رهبری حضرت آیة الله امام خمینی (رحمه الله)اتفاق افتاد، نیاز مبرم به مردان اسلام شناس و خود ساخته‌ای داشت تا ابعاد مختلف اسلام را به مردم انقلابی بشناسانند. دکتر سید جواد مصطفوی که استاد حوزه و دانشگاه بود نیروهای جوان و جویای علم و دین را در سنگر دانشگاه به معارف قرآنی و عترت پیامبر گرامی-صلی الله علیه وآله- آشنا می‌کرد. و با سخنرانی های متعدد و مقالات علمی در کنفرانس های اندیشه اسلامی و کنگره هزاره نهج البلاغه رسالتِ خود را به انقلاب اسلامی و مردم انقلابی ایران اسلامی ادا کرد.
فرزندان
دکتر سید جواد مصطفوی فرزندانی صالح و متدین نیز به جهان اسلام تقدیم داشته است که بعضی از آنان اهل علم می‌باشند.
وفات
سرانجام در سال ۱۳۶۸ شمسی به دیار باقی شتافت(به نقل از دکتر نوراللهیان از دوستان مرحوم دکتر مصطفوی.) روانش شاد و راهش پررهرو باد.
پیام تسلیت مقام معظم رهبری
با تأثر و تأسف رحلت دانشمند و محقق گرانقدر مرحوم حجة الاسلام دکتر سید جواد مصطفوی را به حوزه علمیه مشهد مقدس و جامعه دانشگاهی و خانواده محترم آن مرحوم تسلیت می‌گویم. بدین مناسبت مجلس بزرگداشتی در روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه از ساعت ۴ تا ۶ بعد از ظهر در مسجد ارک برگزار می‌گردد.
سید علی خامنه‌ای ۲۰/۲/۶۸