بيانات افشاگرانه و اعتراض «امام خميني» درباره كاپيتولاسيون (1343 ش)
تاریخ وقوع: ۴ آبانپس از تصويب قانون ننگين كاپيتولاسيون توسط دولت و مجلس در مهرماه 1342، اين قانون در مطبوعات افشا و اعلام نشد. چندي بعد، نشريه داخلي مجلس، حاوي متن كامل سخنرانيها و گفتگوهاي نمايندگان و رييس دولت در اين زمينه به دست امام خميني(ره) رسيد. ايشان تصميم گرفتند حقايق را به مردم گفته و آنها را از فاجعه بزرگي كه به دست رژيم به وقوع پيوسته بود با خبر سازند. در اين حال حضرت امام كه چند ماه قبل از آن، از زندان رژيم شاه آزاد شده بودند، با ايراد سخنراني تاريخي خود، به تصويب قانون كاپيتولاسيون يا اعطاي مصونيت قضايي به اتباع امريكا در ايران، شديداً اعتراض كرد. اين نطق مهم كه در اجتماع بزرگ روحانيان و مردم قم و ديگر شهرها بيان شد، در حقيقت محاكمه هيئت حاكمه آمريكا به علت دخالتهاي غيرقانوني آنان در امور داخلي ايران و نيز افشاي خيانتهاي شاه به اسلام و ملت ايران بود. حضرت امام همچنين رژيم صهيونيستي و پشتيباني آمريكا را از اين رژيم محكوم كرد. امام همچنين در اعلاميهاي كه در سطحي گسترده توزيع شد، تصويب كاپيتولاسيون را مخالف اسلام و قرآن شمردند و اين امر را همانند اقرار به مستعمره بودن ايران ناميدند. بازتاب سخنراني و اعلاميه شديد اللحن امام به قدري عميق و وسيع بود كه رژيم را يكبار ديگر در برابر طوفاني از خشم و نفرت و اعتراض قرار داد. طوفاني كه رژيم، هرگز انتظار آن را نداشت و ميرفت كه به يك واكنش عمومي انفجارآميز منتهي گردد. سخنان صريح امام بر ضد قانون كاپيتولاسيون و رژيم پهلوي باعث روشنگري مردم و خشم شديد رژيم وابسته شاه گرديد به گونهاي كه رژيم، محدوديتهاي تازهاي را براي امام به وجود آورد و چند روز بعد در سيزدهم آبان همان سال، ايشان را بازداشت و به تركيه تبعيد كرد. اين مرحله را بايد نقطه عطفي در تاريخ نهضت اسلامي ايران دانست زيرا ابعاد گسترده مبارزه با استبداد، اينك همراه با مبارزهاي آشتيناپذير با استكبار جهاني، همسو و در مسير يك آرمان پيش ميرفت و ماهيت نهضت، غنيتر و آرمانهاي آن كاملتر ميگشت.