هفته كتاب و كتابخوانى (7 تا 13 آبان)

و نزلنا عليك الكتاب تبيانا لكل شى ء و هدى و رحمه و بشرى :للمسلمين

واژه كـتـاب در قـرآن كـريـم 230 بـار بـكـار رفـتـه اسـت . كـه 49 بـار، مـراد از كـتـاب ، قـرآن اسـت و در مـواردى هـم تـورات ، انجيل ، نامه عمل ، نوشته ، لوح محفوظ و... منظور است .
در رابطه با اين كه چرا به قرآن ، كتاب اطلاق شده است ، مفسران ديدگاه هاى گوناگونى دارند. آيه الله نهاوندى نوشته است : ((تناسب عنوان كـتـاب بـا قـرآن بـه آن جـهـت اسـت كه قرآن در بر گيرنده فرآيند كتابهاى پيشين است . مفسران گفته اند: خداوند تمام معارف كتابهاى پيشين را در تورات و انجيل گرد آورد و تمام آنچه را كه در تورات و انجيل بود، در قرآن كريم نهاد.))
در روايات از قرآن به عنوان "كتاب " و "الكتاب " فراوان ياد
شـده و ابـعـاد آمـوزشـى و هدايتى و حق گسترى آن بيان شده است . كه از مشهورترين آنها، حديث شكوهمند ((ثقلين است كه پيامبر اسلام (صلى الله عـليـه و آله و سـلم ) فـرمـودنـد: انـى تـارك فـيـكـم الثـقـليـن كـتـاب الله و عـتـرتـى اهل بيتى ، ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا ابدا و انهما لن يفترقا حتى يردا على الحوض .
مـوضـوع كـتـاب و كـتـابـت در رشـد حـيـات اجـتـمـاعـى تـاءثـيـر بـسـزايـى دارد. روح يـك جـامـعـه در پـرتـو ايـن مـهـم بـارورى مـى يـابد و به همين دليل ميراث فرهنگى و تمدن اسلامى هميشه مملو از كتابهاى بزرگانى است كه افتخار جامعه بشرى بوده و همه همت اولياى دين اسلام بر اين بوده اسـت كـه بـنـدگـان خـدا را بـه سـوى روشـنـايى كتاب رهنمون شوند. چنانچه كلام الهى با توجه به قلم آغاز شد. (علم بالقلم ) و در جايى ديگر خداوند مى فرمايد: (ن و القلم و ما يسطرون ). حضرت على بن ابيطالب (عليه السلام )، مولاى متقيان مى فرمايد: كسى كه با كتابها آرامش مى يابد هـرگـز آسـايـش از او سـلب نـمـى شـود. كـتـاب از ديـر باز حافظ و احيا كننده تفكر و انديشه هاى والالى ايران اسلامى و منبع عظيمى بوده است كه طـالبـان علم و انديشه و حقيقت را سيراب كرده است . ارزيابى شرايط و امكانات موجود فرهنگى مبين اين است كه امروز نيز كتاب به عنوان يك وسيله مـطـمـئن و كـار آمد در بستر سازى موجود فرهنگى مى تواند مورد استفاده قرار گيرد. شك نيست كه ترويج فرهنگ كتب و كتبخوانى در جامعه ، اولا به توجه بيشتر مسئولان فرهنگى و آموزشى كشور نياز دارد و ثانيا محتاج تلاشى همه جانبه ، فراگير و ملى است .
برگزارى هفته كتاب و كتابخوانى
در اجـراى فـرامين مقام معظم رهبرى به وزارت فرهنگ و ارشاد، در مورد توسعه نمايشگاه هاى كتاب در سطح كشور و مطرح كردن كتاب و تشويق مردم به كتابخوانى و ضرورت اين كار در جامعه اسلامى ، هفته كتاب ايران همه ساله برگزار مى شود.
بـه هـمـت وزارت فـرهـنـگ و ارشـاد و هـمـكـارى نـهـادهـاى فـرهـنـگـى نـخـسـتـيـن هـفـتـه كـتـاب در روزهـاى 4 تـا 10 دى سال 1372، همزمان با زادروز امير مؤ منان حضرت على (عليه السلام ) و با پيام رهبرى معظم انقلاب برگزار شد.
بـرگـزارى ايـن هـفـتـه همه ساله بر اساس آيئين نامه اى است كه به تصويب شوراى فرهنگ عمومى رسيده و از هفتم تا سيزدهم آبان به عنوان هفته كتاب نامگذارى گرديده است .
دبير ستاد هفته كتاب ، معاون فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد است .
سازمانهايى كه در هفته كتاب و كتابخوانى عضو و نقش فعالى دارند عبارتند از:
صـدا و سيما، آموزش و پرورش ، فرهنگ و آموزش عالى ، كانون پرورش ‍ فكرى كودكان و نوجوانان ، سازمان تبليغات اسلامى و ديگر سازمانهاى فرهنگى كشور. اين سازمانها همراه و همگام با وزارت فرهنگ و ارشاد، سياستهاى اعلام شده را اجرا مى كنند. اهداف برگزارى هفته كتاب عبارتنداز:
1- تقويت بنيه فرهنگى كشور.
2- تشويق و ترغيب مردم به كتاب و كتابخوانى و ايجاد عادت به مطالعه در ميان اقشار مختلف مردم بويژه جوانان و نوجوانان .
3- تقويت روحيه و نشاط در ميان نويسندگان ، مترجمان ، پديد آورندگان و توليد كنندگان كتاب .
4- كمك به حل مشكلات و تنگناهاى توليد و توزيع كتاب .
5- تجهيز و گسترش كتابخانه هاى عمومى ، كانونهاى فرهنگى مساجد و مدارس .
پيام مقام معظم رهبرى به مناسبت هفته كتاب و كتابخوانى
ايشان به مناسبت برگزارى نخستين هفته كتاب پيامى به اين شرح فرستاندند:
بسم الله الرحمن الرحيم
برگزارى هفته كتاب در كشور عزيزما و اعلام آن بوسيله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى ، براى اين جانب مژده و مايه اميدوارى است . امروز هر اقدامى كـه بـه گـسـترش سطح آگاهى عمومى بيانجامد و نيروى تفكر و قدرت درك معارف را در مردم با استعداد ما تقويت كند، حسنه اى بزرگ است . كتب ، دروازه اى بـه سـوى جـهـان گـسـتـرده دانـش و مـعـرفـت اسـت و كـتـاب خـوب يـكـى از بـهـتـريـن ابـزارهـاى كـمـال بـشـرى اسـت . هـمـه دسـتـاوردهـاى بـشـر در سـراسـر عـمـر جـهـان ، تـا آنـجـا كـه قـابـل كـتـابـت بـوده است ، در ميان نوشته هايى است كه انسانها پديد آورده اند و مى آورند و در اين مجموعه بى نظير آموزشهاى آسمانى و درسهاى پيامبران به بشر و دانش ها و شناختهايى است كه سعادت بشر بدون آگاهى از آن امكان پذير نيست .
كـسـى كـه بـا ايـن دنـيـاى زيـبـا و زندگى بخش ، دنياى كتاب ، ارتباط ندارد، بى شك از مهمترين دستاورد انسانى و نيز از بيشترين معارف الهى و بشرى محروم است . براى يك ملت خسارتى بزرگ است كه افراد آن با كتاب سر و كارى نداشته باشند و براى يك فرد توفيق عظيمى است كه با كتاب مانوس ‍ و همواره در حال بهره گيرى از آن يعنى آموختن چيزهاى تازه باشد با اين ديدگاه به روشنى مى توان ارزش و مفهوم رمز عميق اين حقيقت تاريخى را دريافت كه اولين خطاب خداوند متعال به پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) اين است كه بخوان ! و در اولين سوره اى كه بر آن فرستاده عظيم الشان خداوند فرود آمده ، نام قلم به تجليل يا شده است . اقرا و ربك الاكرم الذى علم بالقلم
بـا تـلخـى بـايـد اعـتـراف كـنـيـم كـه رواج كـتـاب و روحـيـه كـتـابـخـوانـى در مـيـان مـلت عـزيـزمـا، كـه خـود يـكـى از مـشـعـل داران فـرهنگ و كتاب و معرفت در طول تاريخ پس از ظهور اسلام بوده است ، بسى كمتر از آن چيزى است كه از چنين ملتى انتظار مى رود، و اين پديده نيز مانند بيشتر پديده هاى ناگوار در كشور ما نتيجه فرمانروايى پادشاهان و فرمانروايان ظالم و فاسد و بى فرهنگ و بى سواد بر اين كشور در دويست سال گذشته است . در دورانى كه برخى ملتهاى ديگر به سوى دانش و پژوهش و معرفت روى آورده بودند، ملت كهن و با استعداد ما در زيـر سـلطه آن انسانهاى پليد و خودپرست و زورگو و نااهل ، از دانش و معرفت دور ماند و در دوره اخير كه حكومت دست نشانده و فاسد پهلوى همه كارها را برابر خواست بيگانگان و دشمنان اين ملت و به زيان اين ملت انجام مى داد، نه تنها تلاشى براى ترويج كتاب و كتابخوانى نشد، بلكه بـا ايـجـاد سـرگـرمـى هـاى نـاسـالم و دامن زدن به آتش غرايز جنسى در ميان جوانان ، اين ضرورت فورى و فوتى را هر چه بيشتر از ميدان ديد و تـوجـه مـردم بـيرون راندند و در يكى از بهترين دورانى هايى كه شرايط جهانى ، دگرگونيهاى اساسى در وضع نابسامان ملت ايران را بر مى تـافـت ، مـلت مـظـلوم مـا را از آن مـحروم ساختند و كار را به آنجا رساندند كه برابر گزارش هاى همان روزگار، در شهر تهران و برخى شهرهاى ديگر، شماره ميخانه ها بيش از شماره كتابخانه ها و كتابفروشى ها و يا چند برابر آنها بود. اكنون ملت ايران بايد عقب افتادگى ها را جبران كند. اينك فرصت بى نظيرى از حكومت دين و دانش بر ايران پديد آمده است كه بايد از آن در جهت اعتلاى فكر و فرهنگ اين كشور بهره جست .
امـروز كـتـابـخـوانـى و علم آموزى نه تنها يك وظيفه ملى كه يك واجب دينى است . از همه بيشتر، جوانان و نوجوانان بايد احساس وظيفه كنند. اگر چه آنـگـاه كـه انـس بـا كـتـاب رواج يـابـد، كـتـابـخـوانـى نـه يـك تـكـليـف كـه يـك كـار شـيـريـن و يـك نـيـاز تـعـلل نـاپـذيـر و يـك وسـيـله بـراى آراسـتـن شـخـصـيـت خـويـشـتـن تـلقـى خـواهـد شـد، و نـه تـنـهـا جـوانـان كـه هـمـه نـسـل هـا و قـشـرهـا از سـر دلخواه و شوق بدان رو خواهند آورد. لازم است آن روى اين سكه زرين نيز مورد توجه قرار گيرد. نويسندگان و مترجمان و فـراهـم آورنـدگـان كـتـاب ، ايـنـان كارى با ارزش و پاداشى بزرگ در كنار مسئوليتى سنگين دارند. در جامعه كتابخوان ، پديد آورندگان كتاب و عـرضـه كـنـنـده آن بـايد گرامى داشته شوند، و او نيز بايد كار خود را با عنايت به تاءثير و اهميت آن انجام دهد. غذاى فكر و روح ، بايد سالم و مقوى عرضه شود و آن كس كه جز اين عمل كند، خطا يا جنايتى بزرگتر از عرضه كننده مواد غذايى ناسالم يا بى مايه مرتكب شده است .
امـيـدوارم مـسـئولان عـزيـز در وزارت فـرهـنـگ و ارشـاد اسـلامـى و ديـگـر دسـت انـدركـاران گـرامـى تـوزيـع كـتـاب و تـسـهـيـل كـتاب و كتابخوانى با فرا رسيدن اين هفته ، روزى نو و كارى نو و اميدى نو درباره اين موضوع مهم و حياتى پديد آورند و ما در آينده اى نزديك نشانه هاى اين همه را پيش روى خود ببينيم .
كمك و توفيق الهى و توجه حضرت ولى عصر ارواحنا فداه را براى همه شما مسئلت مى نمايم .
 

4 دى ماه 1372
مصادف با يازدهم رجب المرجب 1414
سيدعلى خامنه اى

كتاب كودك و نوجوان
امام صادق (عليه السلام ) مى فرمايند:
احفظوا بكتبكم فانكم سوف تحتاجون اليها
كتابهايتان را حفظ كنيد زيرا كه نيازمند آنها خواهيد شد.
بـا عـنـايـت به فرمايش امام جعفر صادق (عليه السلام ) درباره اهميت حفظ و نگهدارى كتاب ، مى توان اهميت ويژه آن را در مكتب توحيد استنباط كرد كه جـامـعـه اسلامى بدون مطالعه كتب بى روح خواهد شد. به وجود آوردن فرهنگ مطالعه در جامعه مستلزم تدوين و اجراى برنامه هايى است كه عادت به مطالعه را رونق بخشد.
عـادت ، شكلى از الگوهاى رفتارى است كه در روند اجتماعى شدن فرد به وجود مى آيد. پس براى رسيدن به شرايط مطلوب چاره اى جز به وجود آوردن عادت كتابخوانى از دوران كودكى در انسانها نداريم .
برخى را گمان بر اين است كه عادت به مطالعه خصلتى ذاتى است ، در حاليكه يك امر اكتسابى است ، يعنى همانطورى كه كودك خواندن ، نوشتن و حـسـاب كـردن را يـاد مـى گـيـرد، مـطـالعـه را نـيـز يـاد مـى گـيـرد و در ايـن دوره اسـت كـه مـوضـع اسـاسـى شـخـص در مـقـابـل كـتـاب شـكـل مى گيرد. پس بايد مطالعه را به كودكان و نوجوانان آموخت و آنها را به مطالعه عادت داد. اگر در خانواده اى پدر و مادر كتاب بـخـوانند و عادت به مطالعه داشته باشند، كودكان نيز خيلى زود با كتاب آشنا مى شوند و به تقليد از والدين خود، كتاب را در دست مى گيرند و سـپـس بـا ديـدن كـتابهاى تصويرى به سوى كتاب جلب مى شوند. اين شكل آموزش بايد به مقتضاى طى دوران كودكى و رسيدن به سن نوجوانى تـغـيـيـر كـنـد، كما اينكه وقتى كودك وارد مدرسه مى شوند، مسئوليت تربيت و عادت دادن او به مطالعه و كتابخوانى يك برنامه ريزى سازماندهى شده را اقتضا مى كند. مدرسه نهادى است كه در مقطع تحصيل كودكان ، عهده دار اين وظيفه است . معلمان مدرسه براى تشويق و ماءنوس كردن كودكان بـه كـتاب و كتابخوانى و جلوگيرى از كتابزدگى كودكان و نوجوانان مى توانند به فراخور استعداد دانش آموزان ، كتابهايى را براى آگاهى و مـهـارت در زمينه دروس گوناگون به كودكان معرفى كنند. همچنين ضرورت ترويج فرهنگ كتابخوانى در ميان كودكان و نوجوانان سيستم آموزشى كشور را ملزم مى كند كه ساعات انشاى مدارس را پربارتر برگزار كرده و در برنامه هاى درسى ساعاتى را مخصوص مطالعه كتاب قرار دهند.