شهادت آيةالله قاضى طباطبايى (1358 ش)
تاریخ وقوع: ۱۰ آبانسيد محمد على قاضى ، فرزند حاج ميرزا باقر، در سال 1333 قمرى /1293 شمسى در تبريز متولد شد. تحصيلات مقدماتى علوم دينى را از والد مـاجـد خـود و عـمـوى گـرامـش ، مـيـرزا اسـد الله ، در مـدرسـه طـالبـيـه تـبـريـز فـراگـرفـت . در سـال 1357 قـمـرى /1316 شـمـسـى هـنـگـام قـيام مردم تبريز به اتفاق پدرش ، به خاطر مبارزه ، به تهران تبعيد گرديد و پس از چند ماه توقف اجبارى در تهران و رى ، به تبريز بازگشت .
در سال 1318 شمسى براى ادامه تحصيل به حوزه علميه قم مشرف گرديد و از محضر آيات عظام ، گلپايگانى ، حجت ، صدر، بروجردى ، و امام (ره ) كسب فيض كرد. در سال 1328 شمسى راهى نجف شد و در درس آيات عظام ، حكيم ، عبد الحسين رشتى ، ميرزا باقر زنجانى ، بجنوردى و علامه مجمد حـسين كاشف الغطاء شركت و بهره هاى شايانى برد و در سال 1331 شمسى مجددا به تبريز مراجعت نمود. آيه الله قاضى در دوران مرجعيت و زعامت حضرت امام (ره ) نماينده تام الاختيار معظم له بودند، از اين رو مسئوليت سنگينى را بر عهده داشتند.
بـا شـروع نـهـضـت اسـلامـى در سـال 1341 شـمـسـى ، مـبـارزات او عـليـه رژيـم پـهـلوى اوج گـرفـت و رژيـم ، شـهـيـد قـاضـى را در زنـدان قزل قلعه زندانى كرد و سپس به شهرهاى بافت و كرمان و زنجان تبعيد نمود و همچنين مدت سه ماه به سبب فشارها و ضربات روحى و جسمى ، در يـكـى از بـيـمـارسـتـانـهـاى تـهـران بـسـتـرى شـد. بـعـد از خـارج شـدن از بـيـمـارسـتـان بـه عـراق تـبـعـيـد و يـك سال در آن جا بسر برد، بعد از يك سال به ايران بازگشت و به هدايت مردم ، روشنگرى و تبليغ اسلام پرداخت .
آثار شهيد
از شهيد قاضى آثار بسيارى به جا مانده است. از جمله كتابهاى تحقيقى و عالمانه اى كه از ايشان به چاپ رسيده است:
1- تحقيق روز اربعين
2- تعليقات بر انوار النعمانيه (4جلد)
3- اضافات و تعليقات بر كتاب انيس الموحدين نراقى
هـمـچـنـين ايشان تفسير طبرسى را تصحيح و برايش مقدمه و شرح نوشته است . مرحوم شهيد قاضى داراى طبع شعر هم بود، از جمله اشعار ايشان اين دوبيت مى باشد:
چهل سال بيش با خرد و هوش زيستم
آخر نيافتم به حقيقت كه چيستم
عاقل زهست گويد و عارف ز نيستى
من در ميان آب و گل هست و نيستم
نحوه شهادت
قـاضـى طـبـاطـبـايـى در دهـم آبـان 1358 شـمـسى ، مصادف با عيد سعيد قربان ، نماز عيد را اقامه و در خطبه نماز مى گويد كه ((مرا تهديد به قتل مى كنند، من از شهادت نمى ترسم و آماده ام و از خدا مى خواهم .))
در هـمان روز، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل توسط منافقين در خيابان مورد اصابت گلوله هاى ناجوانمردانه قرار مى گيرد. جـسـد غـرق در خـون ايـشـان به بيمارستان منتقل مى گردد. اما مداواى پزشكان مؤ ثر واقع نمى شود و به آرزوى ديرينه خود كه همان شهادت در راه اسلام باشد، نايل مى گردد.
آيةالله قاضى پس از شهادت استاد مطهرى بارها گفته بودند:
((اى كاش من هم مثل استاد مطهرى روزى شربت شهادت بنوشم .))
همكارى با شهيد محراب آيةالله مدنى
در اوايـل پيروزى انقلاب ، در آذربايجان ، بويژه تبريز، تراكم كار و فعاليت زياد بود و گروههاى منحرف سعى در ايجاد تفرقه بين مردم غيور آذربايجان داشتند. از اين رو امام خمينى (ره ) آيه الله شهيد مدنى را بعنوان همكارى و كمك به آيه الله قاضى به تبريز فرستادند. شهيد قاضى قـبـل از آنـكـه شـهـيـد مـدنـى وارد ايـن شـهـر بـشـونـد اعـلامـيـه داد كـه ((بـرادرم آيـه الله مـدنـى وارد منزل اين جانب مى گردد.))
پـس از حـضـور آيه الله مدنى در تبريز اشخاص مغرضى شب و روز فعاليت مى كردند تا بين آن دو بزرگوار فاصله بيندازند، ولى آن دو شهيد آنقدر با هم خوب و صميمى بودند و در خط امام (ره ) حركت مى كردند كه دشمنان از فعاليتهاى خود طرفى نبستند و سرانجام ماءيوس و نااميد شدند.
درسى از عاشورا
شـهـيـد آيةالله قـاضـى طـبـاطـبـايـى در رابـطـه بـا نـمـاز ظـهـر حـضـرت سـيد الشهداء (عليه السلام ) مطالبى را بيان داشته اند كه اهميت نماز اول وقت را مى رساند. در تفسيرى كه ايشان از نماز ظهر امام حسين (عليه السلام ) نموده ، آمده است ((سيد مظلومان در آن موقع كه شمشيرهاى دشمن از هـر طـرف از غـلاف كـشـيـده شـده و تـيـرهـا مـثـل قـطـرات بـاران او را هـدف قـرار داده بـود، نـمـاز را در اول وقـت تـرك نفرموده و با جماعت ادا فرمود... (عزاداران ) اگر واقعا علاقه مند به آن حضرت هستند و محبت به آن بزرگوار دارند و مى خواهند تبعيت از سـيـد مـظـلومان كنند و در دين خودشان از روى فهم و عقل قدم بر مى دارند، بايد بدانند كه سيد الشهداء (عليه السلام ) روز عاشورا، در آن موقع گـرماى هوا و تشنه لب و هجوم دشمن كه لشكر كفر و ضلالت براى از بين بردن آن حضرت و ياران باوفايش جمع شده بودند، نماز را فراموش نـكـرد و بـر كـسـى كـه عـرض كـرد: يـا بـن رسـول الله (صـلى الله عـليه و آله وسلم ) وقت نماز است، و با اينكه آن شخص تذكر دهنده از شهداى كـربـلاسـت فـرمـوده: ((نـمـاز را بـه يـاد آوردى ، خـدا تـو را از نـمـازگـزاران قـرار بـدهـد)) نـفـرمـوده خدا تو را از شهدا قرار بدهد. پس مقام نـمـازگـزاران واقعى مقامى است كه آن حضرت دعا مى كند كه آن شخص را كه از شهداى كربلاست خداوند از نمازگزاران دهد و از فرمايش امام (عليه السلام ) عظمت و اهميت نماز واضح و نمايان است .))
پيام امام خمينى (ره ) به مناسبت شهادت آيةالله قاضى طباطبايى
بسم الله الرحمن الرحيم
انالله و انا اليه راجعون
با كمال تاءسف ضايعه ناگوار شهادت عالم مجاهد، حجت الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد محمد على قاضى طباطبايى - رحمه الله عليه - را به عموم مـسـلمـانـان مـتـعـهـد و عـلمـاى اعـلام مـجـاهـد و مـردم غـيـور مـجـاهـد آذربـايـجـان خـصـوص بـازمـانـدگـان ايـن شـهـيـد سـعـيـد تـسـليـت عـرض و از خداوند متعال صبر انقلابى براى مجاهدين راه حق و اسلام خواستارم .
ملت عزيز برومند ايران و آذربايجان غيرتمند عزيز بايد در اين مصيبتهاى بزرگ كه نشانه شكست حتمى دشمنان اسلام و كشور و عجز و ناتوانى و خـودبـاخـتگى آنان است ، هر چه بيشتر مصمم و در راه هدف اعلاى اسلام و قرآن مجيد بر مجاهدت خود افزوده و از پاى ننشينند تا احقاق حق مستضعفين از جباران زمان بنمايند.
عـزيـزان مـن! در انـقـلابـى كـه ابرقدرتها را به عقب رانده و راه چپاولگرى آنان را از كشور بزرگ بسته است ، اين ضايعات و ضايعات بالاتر اجـتـنـاب نـاپـذيـر اسـت . مـا بـايـد از كـنـار ايـن وقـايـع بـا تـصـمـيـم و عـزم و خـونـسـردى بـگـذريـم و بـه راه خـود كـه راه جـهـاد فـى سبيل الله است ، ادامه دهيم .
شهادت در راه خداوند، زندگى افتخارى آميز ابدى و چراغ هدايت براى ملتهاست.
ملتهاى مسلمان از فداكارى مجاهدين ما در راه استقلال و آزادى و اهداف توسعه اسلام بزرگ الگو بگيرند و با پيوستن به هم سد استعمار و استثمار را بشكنند. به پيش به سوى آزادگى و زندگى انسانى بروند.
از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمين و رحمت و مغفرت براى شهداى راه حق و شهيد سعيد طباطبايى خواستارم .
والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته
روح الله الموسوى الخمينى