تشكيل نهضت سواد آموزى به فرمان امام خمينى (ره ) (1358)0

برادران و خواهرانى كه در نهضت سواد آموزى مشغول تلاش و خدمت ارزنده خود هستند، حقيقتا كار بسيار بزرگ و فريضه اى فوتى و فورى و كاملا حايز اهميتى انجام مى دهند.
اميدواريم كه انشاء الله موفق باشند.
 

مقام معظم رهبرى حضرت آيه الله خامنه اى
 

خـداونـد بـشـر را آفـريـده و عـقـل را بـراى تـفـكـر در او بـه وديـعـه نـهـاده اسـت تـا حـق و بـاطـل ، خـيـر و شـر و زشـت و زيـبـا را از هـم تـمـيـيـز دهـد و راه خـويـش را در زنـدگـانـى بـازيـابـد و در عـيـن حـال از لغـزشـهـا و زيـانـهـاى جـهـل و نـادانـى و غـايـله هـاى سـوء بـردگـى و بـنـدگـى انـسـان ، مـصـون بـاشـد. ايـن هـدف جـز از راه پـرورش عـقـل و تـعـليـم عـلم ، مـيـسـر نـبـود. لذا اسـلام مـقـام عـلم را بـس رفـيـع و ارجـمـنـد مـعـرفـى كـرد. كـمال و تماميت شخصيت انسان بر اساس دانش و بينش او استوار است ، زيرا آدمى در سايه اين بينش مى تواند خود را در رده فرشتگان آسمانى قرار داده و بـراى وصـول بـه مـقـامـات رفيع اخروى كسب آمادگى كند. عالم و دانشمند نه تنها مراتب والايى را در آخرت احراز مى كند بلكه در دنيا نيز از سپاس و ستايش خدا و مردم برخوردار است .
قرآن كريم در زمانى نازل شد كه جوامع انسانى از گروهى بى سواد تشكيل شده بود كه متكى به تعاليم احبار و رهبانان و اساطير و افسانه هاى قديمى و كهن بود و انسانها، بنده شهوات و تمايلات بودند. نزول قرآن كريم با علم و نوشتن آغاز گرديد. اولين سوره اى كه بر پيغمبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) نازل شد، حكايت از فراگيرى علم دارد.
اقرا باسم ربك الذى خلق . خلق الانسان من علق . اقرا و ربك الاكرم . الذى علم بالقلم . علم الانسان مالم يعلم
اسـلام از آغـاز مـبـارزه بـا بـى سـوادى را آغـاز كـرد و از كـمترين فرصت و دقيق ترين آن براى مبارزه با اين پديده شوم استفاده كرد. پيغمبر اسلام (صـلى الله عـليـه و آله سلم ) به عده اى از اسيران با سواد مكه كه در جنگ بدر اسير شده بودند، تكليف كرد تا هر يك از آنها 10 نفر از مسلمانان مـديـنـه را خـوانـدن و نوشتن بياموزند و آزاد گردند. ديرى نپاييد كه افراد با سواد در مناطق اسلامى رو به فزونى نهاد، چون برنامه اسلام بالا بردن مقام علم و دانش بود و خداوند در قرآن كريم مى فرمايد:
يوتى الحكمه من يشاء و من يؤ ت الحكمه فقد اوتى خيرا كثيرا
به هر كس كه بخواهد علم و حكمت مى دهد و هر كس كه علم و حكمت نصيب او گشت از خير و بركت فراوانى برخوردار شده است .
و نـيـز رسـول اكـرم (صـلى الله عـليـه وآله و سـلم ) فـرمـود: كـسـب عـلم بـر هـر مـسـلمـانـى واجـب اسـت اسـلام تحصيل علم و تعليم آن را يكى از ضروريات اوليه حيات و زندگى قرار داده است .
پـيـامـبـر اسـلام (صـلى الله عـليـه و آله و سـلم ) مـردم را بـه كسب دانش و بحث و مذاكره علمى تشويق فرمود، اگر چه مسلمان مجبور باشد در اين راه مسافتهاى دور و درازى را طى كند و براى نيل به علم و دانش ، بيشتر عمرش ‍ سپرى گردد.
اطلبو العلم و لو باالصين
جوياى علم باشيد ولو آن كه آن را در چين سراغ كرده باشيد.
ايـن بيان پيغمبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) كنايه از آن است كه مسلمان بايد هر زمان و مكانى را مغتنم بشمارد و از هر موقعيتى براى كسب عـلم ، بـهـره بـردارى كـنـد. عـلت ايـنـكـه مـسـلمـيـن تـوانـسـتـنـد در عـلم و دانـش بـه پـيـشـرفـتـهـاى شـگـرفـى نايل شوند، به خاطر اين است كه اسلام از علم و عالم ، بيش از هر چيز ديگرى تعريف و تمجيد نموده است .
قـل هل يستوى الذين يعلمون و الذين لا يعلمون انما يتذكر اولوالالباب
آيـا آنـان كـه بـا سلاح علم مجهزند و افرادى كه با جهل و نادانى دست به گريبانند، با هم برابرند، صرفا انديشمندان هستند كه تفاوت عظيم و بعد مسافت معنوى اين دو گروه را درك مى كنند و امتياز ميان آنان را باز ميابند و از اين رهگذر پند مى گيرند.

تاريخچه مبارزه با بى سوادى در ايران

در كشور ايران در گذشته حكام هميشه به فكر منافع خويش بوده اند، به همين علت بى سوادى نيز در اثر بى توجهى پادشاهان گسترش يافته و سواد مخصوص قشر و طبقه خاصى از جامعه بوده است . در رژيم گذشته على رغم تبليغات وسيعى كه براى مبارزه با بى سوادى انجام مى شد، عـمـلا اقدام اساسى در جهت ريشه كن كردن اين پديده زشت صورت نپذيرفت ، هنگامى كه انقلاب اسلامى به پيروزى رسيد، تعداد زيادى از مردان و زنان اين مرز و بوم ، از نعمت خواندن و نوشتن محروم بودند و عزمى ملى را مى طلبيد كه اين مهم با فرمان امام خمينى (ره ) انجام گرفت و در هفتم دى ماه 1358، نهضت سواد آموزى تاءسيس شد.
 

پيام امام خمينى (ره ) درباره تشكيل نهضت سواد آموزى
 

بسم الله الرحمن الرحيم
ن و القلم و ما يسطرون
ملت شريف ايران ، شما مى دانيد كه در رژيم گذشته آنچه بر ملت مبارز ايران سايه افكنده بود، علاوه بر ديكتاتورى و ظلم ، تبليغات بى محتوا و هيچ را همه چيز جلوه دادن بود.
مـلتـى كه در همه ابعاد از حوايج اوليه محروم بود وانمود مى شد كه در اوج ترقى است . از جمله حوايج اوليه براى هر ملت كه در رديف بهداشت و مـسـكن بلكه مهمتر از آنهاست ، آموزش براى همگان است . مع الاسف كشور ما وارث ملتى است كه از اين نعمت بزرگ در رژيم سابق محروم و اكثر افراد كشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نيستند، چه رسد به آموزش ‍ عالى .
مـايـه بـس خـجـلت اسـت كـه در كـشـورى كـه مـهد علم و ادب بوده و در سايه اسلام زندگى مى كند كه طلب علم را فريضه دانسته است ، از نوشتن و خـوانـدن مـحـروم بـاشـد. مـا بـايـد در بـرنـامـه دراز مـدت ، فـرهـنـگ وابـسـتـه كـشـورمـان را بـه فـرهـنـگ مـستقل و خودكفا تبديل كنيم و اكنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشريفات خسته كننده براى مبارزه با بى سوادى بطور ضربتى و بسيج عمومى قيام كنيم تا ان شاء الله در آينده نزديك هر كس نوشتن و خواندن ابتدايى را آموخته باشد.
براى اين امر لازم است تمام بى سوادان براى يادگيرى و تمام خواهران و برادران با سواد براى ياد دادن بپاخيزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امكانات بپاخيزد و از قرطاس بازى و تشريفات ادارى بپرهيزد، برادران و خواهران ايمانى براى رفع اين نقيصه دردآور بسيج شويد و ريشه اين نقص ‍ را از بن بر كنيد.
تـعليم و تعلم عبادتى است كه خداوند تبارك و تعالى ما را بر آن دعوت فرموده است ائمه جماعات شهرستانها و روستاها مردم را دعوت نمايند و در مـسـاجـد و تـكـايـا بـا سـوادان نـوشـتـن و خـوانـدن را بـه خـواهـران و بـرادران خـود يـاد دهـنـد، و مـنـتـظـر اقـدامـات دولت نـبـاشـنـد و در منازل شخصى اعضاى بى سواد را تعليم كنند و بى سوادان از اين امر سرپيچى نكنند.
من از ملت عزيز اميد دارم كه با همت والاى خود بدون فوت وقت ايران را به صورت مدرسه اى در آورند و در هر شب و روز و در اوقات بيكارى يكى دو ساعت را صرف اين عمل شريف نمايند. بپاخيزيد كه خداوند متعال با شماست .
از خداى تعالى سعادت و سلامت و رفاه ملت شريف را خواستارم .
 

والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته
روح الله الموسوى الخمينى
هفتم دى ماه 58 مطابق با هشتم صفر 1400
 

اقدامات نهضت سواد آموزى
نهضت سواد آموزى بعد از تاءسيس با فعاليت و تلاش خستگى ناپذير حجه الاسلام و المسلمين محسن قرائتى و ديگر برادران و خواهران به كار خود ادامه داد و تا امروز قشر وسيعى از بى سوادان كشور را از نعمت سواد آموزى بهره مند كرده است .
طبق آمار سال 1375، نزديك به 20 جـمـعـيـت كـشـور (بـيـش از ده مـيـليـون نـفـر) هـنـوز بـى سـواد هـسـتـنـد، كـه بـيـشـتـر آنـان را بـزرگـسـالان تشكيل مى دهند.
بـا عـنـايـت بـه اينكه آموزش بزرگسالان در حقيقت يكى از پيچيده ترين و دشوارترين نوع آموزش است ، سربازان گمنام سواد آموزى با پشتكار و جـديت به اين امر مهم و اساسى اهتمام نموده اند و على رغم همه دشواريها، با صبر و مقاومت كار بزرگى را رقم زده اند. كه گوشه اى از موفقيتهاى سواد آموزى بطور مختصر ارايه مى گردد.
1- در سال 1355 تنها 5/47 از جمعيت شش ساله و بالاتر كشور باسواد بوده اند.
2- در سال 1375 با تلاش نهضت سواد آموزى 5/79 از جمعيت شش ‍ ساله و بالاتر كشور با سواد شده اند.
3- تفاوت ميزان با سوادى در بين زنان و مردان از 4/23 درسال 1355، به 5/9 در سال 1375 كاهش يافته است .
4- نسبت با سوادى مناطق شهرى از 4/65 در سال 1355، به 86 در سال 1375، افزايش يافته است . در همين زمان نسبت با سوادى مناطق روستايى از 5/30 به 7/70 رسيده است .
5- از سـال 1365 (شـروع طـرح لازم التـعـليـم ) تـا سـال 1375 بـيـش از يـك مـيـليـون كـودك لازم التـعـليـم در پـايـه هـاى اول تا پنجم در مناطق محروم و در بيش از هفت هزار روستا تحت پوشش نهضت سواد آموزى قرار گرفته اند.
6- آمـار 12 ساله طرح سواد آموزى نيروهاى مسلح ، زندانيان و طرح كاركنان و كارگران مراكز دولتى و خصوصى (سالهاى 75- 64) نشان مى دهد كـه بـيـش از تـعـداد 38847 كـلاس در مـراكـز نـظـامـى و انـتـظـامـى و 7476 كـلاس در زنـدانـهـا و 42936 كـلاس در مـراكـز دولتـى و خـصـوصى تشكيل شده است